Społeczeństwo i Polityka
Streszczenia artykulów
Nr 4(69)/2021
Rafał Woźnowski
Badacz niezależny
Kościół, lewica, dialog Adama Michnika jako oswajanie Kapłana i błazna Leszka Kołakowskiego
Streszczenie
Tekst jest krytyczną analizą zagadnienia, poszerzoną o analogie. To studium przypadku. Celem autora jest wskazanie, iż dla zrozumienia myśli Adama Michnika niezbędne jest sięgnięcie do podstaw jego poglądów. Owe podstawy zakotwiczone są w poglądach Leszka Kołakowskiego. Tę zależność widać w książce Kościół, lewica, dialog, w której Michnik stosuje figury kapłana i błazna. Ten swoisty antagonizm Michnik chce (wbrew Kołakowskiemu) przezwyciężyć. Interpelacja koła poselskiego Znak wskazała nową linię podziału. Zamiast linii: prawica-lewica, zaistniał podział na przeciwników i zwolenników totalitaryzmu. Apogeum dialogu to okres świetności Solidarności. Kościół triumfujący zerwał dialog. Michnik podążając za Kołakowskim, powtarza tezę o potrzebie obrony kultury przed upadkiem. Mając na uwadze tę potrzebę, postawy (szczególnie autentyczne – kapłan i błazen) muszą być łagodzone. W życiu wspólnotowym bardzo użyteczna jest nieautentyczność.
Słowa kluczowe: szyfr, dialog, formuła polityczna.
Kody JEL: Y9
Adam Michnik’s The Church the Left and a dialogue as taming Leszek Kołakowski’s Priest and the Devil
Summary
This text is an evaluative analysis of the issue which is broaden by analogies. It is a case study whose purpose is to show that it is essential to reach the fundamentals of Michnik’s beliefs in order to understand them. They have their roots in Kołakowski’s beliefs. It can be seen in a book entitled “Church, the Left, dialogue” where Michnik employs the figures of a priest and a clown. In defiance of Kołakowski, he wants to break that peculiar antagonism. The interpellation of private member’s club “Znak” indicated a new division. Instead of the Right and the Left, there was a division into supporters and opponents of totalitarianism. The glory years of Solidarity Movement is a crescendo of the dialogue. The triumphant church broke off the dialogue. Michnik repeats after Kołakowski that the culture must be protected in order not to fall. Being mindful of this need, some tones (especially those authentic ones – of a priest and a clown) must be tempered. In a community life inauthenticity is really useful.
Key words: code, dialogue, politics formula.
JEL Codes: Y9
DOI: doi.org/10.34765/sp.0421.a01
Grzegorz Mazur
Uniwersytet Szczeciński
Wizja ustroju Polski Jarosława Kaczyńskiego
Streszczenie
Poniższy artykuł zawiera deskrypcję doktryny ustrojowej obejmującej podstawowe dziedziny systemu politycznego prezentowane expressis verbis przez Jarosława Kaczyńskiego w latach 90. XX w. oraz zamieszczone w dokumentach programowych i aktach prawnych autorstwa Prawa i Sprawiedliwości (PiS). Wypowiedzi i dokumenty programowe zostały skonfrontowane z sobą na przestrzeni lat 1990-2014 i zderzone z realnym działaniem mającym na celu implementację przez polityka powyższej wizji ustrojowej. Została ona zbudowana przez obecnego prezesa PiS na bazie oceny stanu III RP ukształtowanej umową okrągłostołową. Zostały tu także przedstawione inspiracje osobowe i autorytety prezesa PiS, które – wydawać się może – były jego inspiracją.
Słowa kluczowe: Jarosław Kaczyński, system polityczny, koncepcja, deskrypcja, implementacja.
Kody JEL: D72
Vision of Poland presented by Jaroslaw Kaczyński
Summary
The article contains a description of the political doctrine covering the basic areas of the political system presented expressis verbis by Jarosław Kaczyński in the 1990s and included in program documents and legal acts by PiS (Law and Justice) party. The statements and political programs were confronted with each other over the years 1990–2014 as well as with real action aimed at implementing the above vision, which was built on the basis of the assessment of the state of the Poland shaped by a round-table agreement. Personal inspirations and authorities of the president Law and Justice party were also presented here, from which he drew his ideas to a large extent.
Keywords: Jarosław Kaczyński, political system, concept, description, implementation.
JEL Codes: D72
DOI: doi.org/10.34765/sp.0421.a02
Robert Ćwiertnia
Badacz niezależny
Robotyzacja pracy biurowej jako narzędzie zarządzania procesowego
Streszczenie
Jednym z narzędzi optymalizacji działań organizacyjnych stała się robotyzacja powtarzalnych zadań, mająca na celu eliminację ludzkich błędów oraz redukcję kosztów. Robotyzacja procesów biurowych (RPA) obejmuje zestaw nowoczesnych technologii, które zastępują pracę ludzką przy realizacji prostych, powtarzalnych czynności, takich jak kopiowanie danych, generowanie raportów czy odpowiedzi na wystandaryzowane pytania. Na podstawie przeglądu literatury w artykule przedstawiono miejsce robotyzacji procesów na tle rozwoju teorii zarządzania procesowego oraz aktualne efekty implementacji tych rozwiązań. Robotyzacja procesów z jednej strony jest narzędziem ich optymalizacji, a z drugiej pogłębia procesową orientację przedsiębiorstw. Walory teoretyczne robotyzacji wskazują na jej duży potencjał optymalizacji, co skłoniło do postawienia hipotezy badawczej, iż RPA podnosi wartość zrobotyzowanych procesów. Przedstawiona teza znalazła potwierdzenie w raportach badawczych, co jednocześnie skłania do pogłębionych badań mogących być podstawą szerszej oceny efektywności tych rozwiązań.
Słowa kluczowe: robotyzacja, organizacja pracy, optymalizacja procesów, sztuczna inteligencja, zarządzanie procesowe.
Kody JEL: J24, L21, M10
Robotic Process Automation as a process management tool
Summary
One of the tools for optimizing organizational activities is the robotic process automation (RPA) which automates repetitive, manual tasks in order to eliminate human errors and reduce costs. Based on a literature scoping review, the article presents the place of RPA in the development of process management theory as well as economic effects of its implementations. The theoretical values of robotization indicate its high potential for optimization, which prompted the research hypothesis that RPA improves effectiveness of robotized processes. In addition, development of information technologies, especially in the field of cognitive systems, define the ever wider possibilities of algorithmization of office processes, thus increasing the potential of their robotization. The presented thesis has been confirmed in researched documents, which at the same time prompts in-depth research that may be the basis for a wider evaluation of these solutions.
Keywords: robotic process automation, work organization, process optimization, artificial intelligence, process management.
JEL Codes: J24, L21, M10
DOI: doi.org/10.34765/sp.0421.a03
Michał Kruszka
Akademia Finansów i Biznesu Vistula w Warszawie
Strukturalne zmiany sektora bankowego Unii Europejskiej
w latach 2004-2019
Streszczenie
Globalny kryzys finansowy wywarł znaczący wpływ na europejski sektor bankowy. Celem niniejszego artykułu jest określenie głównych strukturalnych efektów takiego kryzysu, związanych z ilościowymi i jakościowymi aspektami działalności bankowej. Wyniki, oparte na analizie szeregów czasowych i badaniach porównawczych, sugerują, że sektor bankowy w Unii Europejskiej utracił swoje znaczenie definiowane za pomocą miar ilościowych, takich jak wielkość czy działalność transgraniczna. Jednocześnie jednak można zaobserwować poprawę kondycji banków unijnych, mierzoną za pomocą współczynników kapitałowych czy wskaźników kredytów zagrożonych. Na tej podstawie należy podkreślić pozytywne, jakościowe konsekwencje kryzysu finansowego. Zatem interesariusze (w szczególności regulatorzy, nadzorcy i opinia publiczna) oceniając sektor bankowy powinni być bardziej skoncentrowani na jego rozwoju, a nie wzroście.
Słowa kluczowe: sektor bankowy, struktura, koncentracja, efektywność
Kody JEL: G21, G28
Structural Changes of the Banking Sector in the European Union
in the Years 2004-2019
Summary
The global financial crisis has had a significant impact on the European banking sector. This paper aims to determine the main structural effects of the financial turmoil, related to quantitative, but also qualitative aspects of the banking activity. The results, based on time series analysis and comparative studies, suggest that banking sector in the European Union has lost its importance defined by means of quantitative measures, such as size or cross-border activity. However, the improvement of the soundness of the EU banks, measured by means of the capital ratios or non-performing loans ratios, can be observed. On this basis, the positive, but only qualitative consequences of the financial crisis should be underlined. Therefore, stakeholders (including regulators, supervisors, and the public) should be more focused on the development rather its growth in the process of assessment of the banking sectors.
Keywords: banking sector, structure, concentration, efficiency.
JEL Codes: G21, G28
DOI: doi.org/10.34765/sp.0421.a04
Beata Gałek
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
Kulisy rywalizacji wybranych państw. Tajne operacje współczesnych służb wywiadowczych – zarys problematyki
Streszczenie
Splot globalizacji i rewolucji informacyjnej wykreował rzeczywistość, stwarzającą idealne okoliczności do konstruowania wielopoziomowych strategii wpływania na kierunki i dynamikę procesów społecznych i politycznych. Między dyplomacją a wojną powstała przestrzeń większa niż kiedykolwiek przedtem, przestrzeń dla aktywnej polityki zagranicznej. Celem niniejszego artykułu jest syntetyczne omówienie istoty tajnych operacji wywiadowczych w świetle dotychczasowych badań, wskazanie współczesnych uwarunkowań ich stosowania przez państwa w kontekście zdobycia i utrzymania przewagi na arenie międzynarodowej. Praca stanowi przyczynek do dalszych badań mających na celu określenie pozainformacyjnej roli wywiadu w polityce zagranicznej.
Słowa kluczowe: tajne operacje, wywiad, polityka zagraniczna.
Kody JEL: F5, F52
Behind the veils of secret foreign policy. Secret operations of intelligence - an outline of the problem
Summary
The tangle of globalization and the information revolution has created a reality, ideal for constructing multi-level strategies of influencing the directions and dynamics for social processes and complaints. Between diplomacy and war area for active foreign policy, more extensive than before emerged. The aim of the article is to discuss synthetic secret intelligence operations in light of existing research, to indicate the current conditions for the use those operations by the state in context of gaining and maintaining an advantage in the arena of action. The thesis prepares a sketch and contributes to the results of research for the purposes of determining the non informal role of intelligence in foreign policy
Keywords: covert actions, intelligence, foreign policy.
JEL Codes: F5, F52
DOI: doi.org/10.34765/sp.0421.a05
Artur R. Juszczak
Badacz niezależny
Tabu krwi. Pojęcia uboju religijnego i ofiarniczego w ujęciu interdyscyplinarnym
Streszczenie
Celem artykułu jest analiza pojęć uboju religijnego i ofiarniczego z perspektywy tabu krwi i przedstawienie ich aktualnych definicji. Na potrzeby obiektywnego zgłębienia tematu konieczne było założenie interdyscyplinarności, a w efekcie analizy z perspektywy religioznawstwa i higieny żywności pochodzenia zwierzęcego. Na wstępie autor porusza kwestię religijnego zakazu spożywania krwi jako elementu nierozerwalnie powiązanego
z ubojem zwierząt. Na podstawie tekstów Biblii hebrajskiej przedstawia ryt krwi w systemie ofiarniczym Izraelitów i analizuje jej rytualne funkcje. Prezentuje tabu krwi, które mimo transformacji judaizmu zostało zachowane i stanowi podstawę prawa żywieniowego.
W drugiej kolejności analizuje znaczenie krwi na podstawie tekstów Koranu i przedstawia tabu krwi jako jedną z podstawowych zasad żywieniowych wierzących muzułmanów. Następnie analizuje ubój ofiarniczy na przykładzie obrzędów religijnych polskich Tatarów w podlaskich Bohonikach. W opozycji do tej formy uśmiercania stawia ubój religijny, opisując jego etyczną transformację w II połowie XX w. i stan obecny. Podejmuje również temat zalet
i wad świeckiego uboju rutynowego. W wywodach przewijają się zagadnienia tabu krwi
i zagrożeń zdrowotnych związanych z obecnością krwi resztkowej w mięsie. Całość zwieńczona jest konkluzjami na temat zasadności przyzwolenia na ubój religijny w Polsce
i konieczności pojęciowego oddzielenia go od uboju ofiarniczego.
Słowa kluczowe: tabu, krew, ubój religijny, ubój ofiarniczy.
Kody JEL: Y8
Blood taboo. The concepts of religious and sacrificial slaughter in an interdisciplinary approach
Summary
The article aims to analyze the concepts of religious and sacrificial slaughter from the perspective of blood taboos and present their current definitions. In order to explore the subject objectively, it was necessary to assume interdisciplinarity, and as a result, an analysis from the perspective of religious studies and hygiene of food of animal origin. At the outset, the author addresses the issue of the religious prohibition of eating blood as an element inextricably linked with the slaughter of animals. Based on the texts of the Hebrew Bible, he presents the blood rite in the sacrificial system of the Israelites and analyzes its ritual functions. The author presents the taboo of blood that, despite the transformation of Judaism, has been preserved and is the basis of the food law. Secondly, he analyzes the importance of blood based on the texts of the Koran and presents the taboo of blood as one of the basic dietary principles of Muslim believers. Then he analyzes sacrificial slaughter on the example of religious rituals of Polish Tatars in Bohoniki in Podlasie. The author distinguishes it from religious slaughter, describing its ethical transformation in the second half of the 20th century and the current state; also deals with the advantages and disadvantages of routine (secular) slaughter. The arguments include blood taboos and health risks related to the presence of residual blood in meat. All the content is crowned with conclusions on the legitimacy of consent to religious slaughter in Poland and the need to conceptually separate it from sacrificial slaughter.
Keywords: taboo, blood, slaughter, religious, sacrificial.
JEL Codes: Y8
DOI: doi.org/10.34765/sp.0421.a06
Nr 3(68)/2021
Adam R. Bartnicki
Uniwersytet w Białymstoku
Law vs. Interests Russia after 1991
Abstract
In Russia, after 1991, we can observe the crisis of rule of law in the political, economic and social area. The criminalization of the state, economy and the policy was part of a kind of inheritance from the Soviet Union. Its essence was manifested by omnipotence and impunity of elites, spreading the thesis about non conflict society and propaganda of common interests of society and oligarchs. Other components of the "decline" were: preservation of power by a large part of politicians from the former system and the elements of Soviet mentality and behaviour, the tendency to clientelism and servility, both in society and among the elites. Some elements of the old system were not only adapted to the new reality, but were even deeper. Such phenomena as corruption, shifts in power into the "dark" illegal structures, disregard of legal standards, contradictions existing between official propaganda and the real life, would be a common occurrence in the Soviet Union, but this contemporary Russia gave them a quasi-legal and almost certainly acceptable. Examples of how to ignore or bend the law went vertically from political power down the social ladder. Exerted and continues to exert a destructive influence on the political system, economy and society of Russia. Case study.
Keywords: Oligarchy, Russia, corruption, Yeltsin, Putin.
JEL Codes: K00, N00, P00
Prawo vs interesy. Rosja po 1991 roku
Streszczenie
W Rosji po 1991 r. można zaobserwować kryzys państwa prawa na polu politycznym, gospodarczym i społecznym. Kryminalizacja państwa, gospodarki i polityki była elementem swoistego spadku po czasach ZSRS. Jego istota przejawiała się we wszechwładzy i bezkarności elity, swobodnym żonglowaniu tezą o bezkonfliktowym społeczeństwie oraz propagandowej jedności interesów społeczeństwa i nomenklatury. Innymi składnikami owego „spadku” były: zachowanie władzy przez dużą część polityków z dawnego układu, elementy sowieckiej mentalności i zachowań, skłonność do klientelizmu i serwilizmu, zarówno w społeczeństwie, jak i w samych elitach. Niektóre elementy dawnego układu nie tylko zostały zaadaptowane do nowej rzeczywistości, ale uległy wręcz pogłębieniu. Takie zjawiska, jak korupcja, przemieszczanie się centrów władzy w stronę „ciemnych”, nielegalnych struktur, lekceważenie norm prawnych, sprzeczności zachodzące między oficjalną propagandą a realnym życiem, z pewnością były zjawiskiem częstym w ZSRS, ale to współczesna Rosja nadała im charakter quasi-legalny, a już prawie na pewno akceptowalny. Przykłady lekceważenia czy naginania prawa szły wertykalnie od władzy politycznej w dół drabiny społecznej. Wywierały i nadal wywierają bardzo destrukcyjny wpływ na system polityczny, społeczeństwo i gospodarkę Rosji. Studium przypadku.
Słowa kluczowe: oligarchia, Rosja, korupcja, Jelcyn, Putin.
Kody JEL: K00, N00, P00
DOI: doi.org/10.34765/sp.0321.a01
Anna Kovalska
Uniwersytet Wrocławski
Energetyczna współpraca Rosji i Niemiec w kontekście kryzysu ukraińskiego
Streszczenie
Stosunki między Rosją a Niemcami mają długą i zawiłą historię, podczas której następowały okresy współpracy, konfliktów, wojen, co było determinowane postępującymi interakcjami tych krajów. Po zakończeniu zimnej wojny i zjednoczeniu Niemiec te dwa państwa wypracowały partnerstwo strategiczne, w którym dziedzina energetyczna stanowiła jeden z najważniejszych czynników współpracy. W 2014 r. z powodu przyłączenia Krymu do Rosji i konfliktu na wschodniej Ukrainie stosunki rosyjsko-niemieckie znacznie się pogorszyły. Autorka niniejszego artykułu podjęła próbę analizy energetycznej współpracy Rosji z Niemcami podczas konfliktu na Ukrainie. Wykorzystana literatura naukowa jest ważna dla realizacji wyznaczonych celów badawczych, gdyż kompleksowa analiza pozwoliła zidentyfikować kluczowe problemy stojące przed Rosją i Niemcami w ramach dwustronnej współpracy energetycznej, a także główne problemy i sprzeczności hamujące dialog obu państw. Artykuł badawczy.
Słowa kluczowe: polityka energetyczna, Nord Stream 2, Rosja, Niemcy, Ukraina.
Kody JEL: N74, N44
Energy cooperation between Russia and Germany in the context of the Ukrainian crisis
Abstract
Relations between Russia and Germany have a long and complicated history, during which there were periods of cooperation, conflicts and wars, which was determined by the progressive interactions of these countries. After the end of the Cold War and the reunification of Germany, these countries developed a strategic partnership in which the energy field was one of the most important factors of cooperation. In 2014, due to the annexation of Crimea to Russia and the conflict in eastern Ukraine, relations between Russia and Germany deteriorated significantly. This article attempts to analyze the energy cooperation between Russia and Germany during the conflict in Ukraine. The scientific literature used are important for solving the set research goals, as a comprehensive analysis allowed to identify the key problems facing Russia and Germany in the framework of bilateral energy cooperation, as well as the main problems and contradictions hampering the dialogue between these countries. Research article.
Keywords: energy policy, Nord Stream 2, Russia, German, Ukraine.
JEL Codes: N74, N44
DOI: doi.org/10.34765/sp.0321.a02
Urszula Michalik-Marcinkowska
Szkoła Techniczna w Katowicach
Paweł Izdebski
Szpital Kliniczny im. Józefa Babińskiego w Krakowie
Okiem pracownika systemu: niewłaściwa alokacja środków finansowych w ochronie zdrowia. Część druga – propozycja zmian
Streszczenie
Opracowanie zawiera przegląd propozycji, które mogą pomóc rozwiązać problem marnotrawienia wydatków na świadczenia zdrowotne oraz usprawnić wykonywanie świadczeń zdrowotnych i poprawić ich jakość. Autorzy przedstawili zaniechania z zakresu profilaktyki zdrowotnej oraz promocji zdrowia, zwrócili uwagę na czynniki środowiskowe wpływające na zdrowie człowieka. Poruszyli także kwestie braku właściwych kompetencji lekarza rodzinnego oraz problemy leczenia środowiskowego, jak również niewłaściwie prowadzonej polityki lekowej. Artykuł koncepcyjny.
Słowa kluczowe: finanse, profilaktyka, ubezpieczenia, świadczenia medyczne, polityka lekowa.
Kody JEL: I1
From the perspective of the system employee – improper allocation of funds in health care system. Part two – proposed changes
Abstract
The article presents important factors of the life of an average citizen and their influence on his life, as well as on the whole society. It also points to the neglected areas of the Polish preventive healthcare system and health promotion. Other issues described in the article include the effects which environmental factors have on the general health and the limited competences of general practitioners and the problems of house calls and drug policy. Concept article.
Key words: funds, prevention, insurance, medical benefis, drug policy.
JEL Codes: I1
DOI: doi.org/10.34765/sp.0321.a03
Marceli Hązła
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
Czy Unia Europejska powinna stać się federacją?
Streszczenie
Tematem niniejszego artykułu jest analiza koncepcji federalizacji Unii Europejskiej, jako wartej rozważenia odpowiedzi na wiele z trapiących Europę problemów. Ze względu na integrację ekonomiczną następującą przed integracją polityczną, Unia Europejska zmaga się obecnie z wieloma niespójnościami systemowymi, powodującymi jej względne osłabienie na arenie międzynarodowej, których jednym z potencjalnych rozwiązań mogłoby stać się oficjalne przyjęcie ustroju federalnego. W artykule scharakteryzowano niektóre z najważniejszych problemów UE oraz przedstawiono pozytywny wpływ, jaki mogłaby na nie wywrzeć federalizacja. Szersze spojrzenie na zagadnienia polityczne i gospodarcze ukazuje bowiem potrzebę wzmocnienia europejskiej Wspólnoty w obliczu rosnących gospodarczych, politycznych i technologicznych potęg Chin, Rosji oraz Stanów Zjednoczonych, celem uniknięcia marginalizacji Europy na arenie międzynarodowej.
Słowa kluczowe: Unia Europejska, federalizm, integracja europejska.
Kody JEL: F02, F53
Should the European Union become a federation?
Abstract
The subject of the article is the analysis of the concept of federalisation of the European Union, as a worthwhile answer to many of the problems that afflict Europe. Because of economic integration which preceded political one, the European Union currently faces a number of systemic inconsistencies, which have caused it to be relatively weakened in the international scene, and which could be resolved by the adoption of a federal system. The article characterizes the EU's most important problems and presents the positive impact that federalisation could bring about. A broader view of political and economic issues reveals the need to strengthen the European Community in the midst of the growing economic powers of China, Russia and the United States, in order to avoid Europe's marginalization in the international scene.
Keywords: European Union, federalism, European integration.
JEL Codes: F02, F53
DOI: doi.org/10.34765/sp.0321.a04
Anna Suska
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Znaczenie uproszczonej komunikacji w procesie legitymizacji przepisów konstytucji
Streszczenie
W artykule opisano znaczenie stosowania prostego języka w komunikacji konstytucyjnej i wynikających z tego korzyści. Autorka inspirowała się obserwacjami sytuacji politycznej w Polsce i na świecie, które wykazały istnienie coraz silniejszych tendencji manipulacyjnych i populistycznych zniekształcających przepisy prawa, wartości i zasady konstytucyjne. W artykule pokazano rolę konstytucji w państwie i społeczeństwie, istotę i dynamikę procesów legitymizacyjnych, a także pozytywy płynące z uproszczonej komunikacji o konstytucji dla akceptacji porządku prawnego, konstytucyjnych zasad i wartości. Główny wniosek z artykułu jest następujący: praktyczna znajomość prawa konstytucyjnego zwiększa świadomość społeczeństwa, skuteczność jego funkcjonowania w systemie politycznym oraz zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia ideologicznych manipulacji i nadużyć władzy.
Słowa kluczowe: komunikacja, konstytucja, kultura polityczna, legitymizacja, plain language.
Kody JEL: K39
The importance of simplified communication in the process of legitimizing the constitutional provisions
Abstract
The article aims to describe the importance of using plain language in constitutional communication and the resulting benefits. It was inspired by observations of the political situation in Poland and in the world, which showed the existence of growing manipulative and populist tendencies distorting the law, value, and constitutional principles. The article shows the role of the constitution in the state and society, the essence and dynamics of legitimizing processes, as well as the benefits of simplified communication about the constitution for the acceptance of the legal order, constitutional principles, and values. The main conclusion from the article is that the practical knowledge of constitutional law increases the awareness of society, the effectiveness of its functioning in the political system, and reduces the likelihood of ideological manipulations and abuses of the authorities.
Keywords: communication, constitution, political culture, legitimization, plain language.
JEL Codes: K39
DOI: doi.org/10.34765/sp.0321.a05
Karina Błażejczak
Uniwersytet Wrocławski
Miejsce Straży Granicznej w systemie bezpieczeństwa państwa a typologia grup dyspozycyjnych
Streszczenie
Socjologia grup dyspozycyjnych zajmuje się zorganizowanymi strukturami przygotowanymi do szybkiego reagowania w celu zapobiegania lub niwelowania niebezpieczeństw. Grupy dyspozycyjne działają w militarnym, paramilitarnym i cywilnym systemie bezpieczeństwa państwa. Do systemu militarnego zostały zaklasyfikowane Siły Zbrojne (wojsko) oraz Straż Graniczna, mimo że ma ona charakter grupy paramilitarnej. Niniejszy artykuł jest polemiką z takim stanem rzeczy oraz korektą owej nieścisłości. Jest to również propozycja przyjęcia bardziej jednoznacznych kryteriów kwalifikacji grup dyspozycyjnych do poszczególnych systemów bezpieczeństwa i oparcia jej typologii na statutach rzeczonych grup, co wynika z przepisów prawnych, które określają charakter, organizację oraz funkcje poszczególnych grup związane z bieżącymi zagrożeniami. Artykuł koncepcyjny.
Słowa kluczowe: socjologia grup dyspozycyjnych, Straż Graniczna, bezpieczeństwo, formacje mundurowe.
Kody JEL: Y90
The place of the Polish Border Guard in the state security system and the typology dispositional groups
Summary
Sociology of dispositional groups deals with organized structures prepared to react quickly to prevent or eliminate hazards. Dispositional groups operate in the military, paramilitary and civil state security system. Like the Armed Forces (the Army), the Border Guard have been classified into the military system, even though it is a paramilitary service. The article is a polemic with this state of affairs and the correction of this inaccuracy. It is also a proposal to adopt more unambiguous criteria for the qualification of dispositional groups to particular security systems and to base its typology on the statutes of the said groups resulting from the legal regulations which define the nature, organization and functions of particular groups resulting from the currently existing threats. Concept article.
Keywords: sociology of dispositional groups, Border Guard, security, uniformed formations.
JEL Codes: Y90
DOI: doi.org/10.34765/sp.0321.a06
Nr 2(67)/2021
Tadeusz Bartoś
Vistula University in Warsaw
WHY DEMOCRACY IN POLAND IS CURRENTLY IMPOSSIBLE? CONDITIONS FOR THE SUSTAINABILITY OF THE LIBERAL DEMOCRATIC SYSTEM
Abstract
Liberal democracy is the fruit of many centuries of evolution based on conflict between various interest groups. This struggle, or conflict, is the source of stability in state institutions, the law and the courts. It is a strange pitfall in which numerous strong entities are capable of enforcing their rights. The condition for a liberal democracy to be stable is therefore the existence of sustainable social stratification, opposing interests and forces among social entities. The destruction of social strata in post-communist states has become entrenched and created a new type of uniformized or groupthink society. The elimination of private ownership perpetuated over several generations, mass resettlements and the degradation of higher strata have created a new type of society devoid of genuine stratification, interest groups capable of engaging in conflict with efficacy. Many generations of evolution, including battles, disputes, perhaps of a revolutionary nature, are required for a sustainable structure of liberal democracy to be instilled in states belonging to the former Soviet bloc.
Keywords: Post-communist culture, tradition, revolution, uravnilovka, uniformization, top-down enforcement of uniformity, class struggle, class conflict, bourgeoisie.
JEL Codes: D7
DLACZEGO DEMOKRACJA W POLSCE JEST OBECNIE NIEMOŻLIWA? WARUNKI TRWAŁOŚCI SYSTEMU LIBERALNO-DEMOKRATYCZNEGO
Streszczenie
Demokracja liberalna jest owocem wielowiekowej ewolucji opartej na konflikcie między różnymi grupami interesów. Ta walka lub szerzej – konflikt – są źródłem stabilności instytucji państwowych, prawa i sądów. To dziwna pułapka, w której liczne silne podmioty są w stanie egzekwować swoje prawa. Warunkiem stabilności demokracji liberalnej jest zatem istnienie trwałego rozwarstwienia społecznego, przeciwstawnych interesów i sił wśród podmiotów społecznych. Zniszczenie warstw społecznych w państwach postkomunistycznych ugruntowało się i stworzyło nowy typ społeczeństwa zunifikowanego lub „grupomyślnego”. Likwidacja prywatnej własności utrwalanej przez kilka pokoleń, masowe przesiedlenia i degradacja wyższych warstw stworzyły nowy typ społeczeństwa pozbawionego prawdziwego rozwarstwienia, grup interesów zdolnych do skutecznego angażowania się w konflikt. Wiele pokoleń ewolucji, w tym bitew, sporów, być może o charakterze rewolucyjnym, jest potrzebnych do zaszczepienia trwałej struktury liberalnej demokracji w państwach byłego bloku sowieckiego.
Słowa kluczowe: kultura postkomunistyczna, tradycja, rewolucja, urawniłowka, uniformizacja, odgórne egzekwowanie jednolitości, walka klas, konflikt klasowy, burżuazja.
Kody JEL: D7
DOI: doi.org/10.34765/sp.0221.a01
Piotr Gierek
Akademia Ignatianum w Krakowie
ROLA AKTYWNOŚCI W PRZECIWDZIAŁANIU EKSKLUZJI SPOŁECZNEJ OSÓB STARSZYCH
Streszczenie
Społeczeństwo coraz bardziej się starzeje, przybywa osób w wieku poprodukcyjnym doświadczających społecznego wykluczenia, a co za tym idzie jakość życia osób starszych ulega pogorszeniu, co ma negatywny wpływ na aktywność tej grupy społecznej. Aktywność w życiu każdego seniora jest niezmiernie istotna, gdyż może na dalszy plan odsunąć sędziwą starość, może nie tylko dodać seniorom „lat do życia”, ale również „życia do lat”. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie roli aktywności w przeciwdziałaniu ekskluzji społecznej osób starszych, a także problematyki starości na podstawie wybranej literatury przedmiotu. Autor omawia role społeczne pełnione przez seniorów oraz wybrane formy aktywności osób starszych. Główną metodą badawczą zastosowaną w artykule jest analiza literatury przedmiotu.
Słowa kluczowe: seniorzy, aktywność, aktywizacja społeczna, ekskluzja społeczna.
Kody JEL: I19, I39
THE ROLE OF ACTIVITY IN COUNTERACTING SOCIAL EXCLUSION OF THE ELDERLY
Abstract
The society is aging more and more, there are more and more people in retirement age experiencing social exclusion, and thus the quality of life of older people is deteriorating, which has an impact on the activity of this social group. Activity in the life of every senior citizen is extremely important, because it can put an old age aside, it can not only add “years to life” to seniors, but also “life to years”. The aim of this article is to show the role of activity in counteracting social exclusion of seniors, as well as the issues of old age on the basis of selected literature on the subject. The article discusses the social roles played by seniors and selected forms of activity of the elderly. The main research method used in the article is the analysis of the literature on the subject. Review article.
Keywords: seniors, activity, social activation, social exclusion.
JEL Codes: I19, I39
DOI: doi.org/10.34765/sp.0221.a02
Liudmyla Kryvachuk
Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie
INSTYTUCJA RZECZNIKA PRAW DZIECKA W SYSTEMIE OCHRONY DZIECIŃSTWA: ISTOTA, MIĘDZYNARODOWE MODELE FUNKCJONOWANIA, DOŚWIADCZENIA UKRAINY
Streszczenie
Artykuł dotyczy problematyki praw dzieci, polityki ochrony ich praw, funkcjonowania instytucji rzeczników praw dziecka (ombudsmanów ds. dzieci) w kontekście międzynarodowym. Analizie poddano podstawowe modele funkcjonowania instytucji rzecznika praw dziecka (RPD) w różnych krajach. W artykule zaproponowano autorską klasyfikację modeli funkcjonowania instytucji RPD: instytucja utworzona zgodnie ze specjalną ustawą przyjętą przez parlament, dotyczącą rzecznika praw dziecka; instytucja utworzona zgodnie z ustawodawstwem o ochronie praw dzieci; instytucja utworzona i działająca w ramach istniejących władz publicznych; instytucja utworzona i funkcjonująca przy udziale organizacji pozarządowych. Zwrócono także szczególną uwagę na podstawy prawne oraz model funkcjonowania instytucji Rzecznika Praw Dziecka na Ukrainie.
Słowa kluczowe: dziecko, prawa dzieci, ochrona praw dzieci, ombudsman, Rzecznik Praw Dziecka.
Kody JEL: Z18
Institute of the Ombudsman for Children in the system of childhood protection: the essence, international functioning models, experience of Ukraine
Abstract
The article concerns the issues of the policy of protecting children’s rights, activities of the Ombudsman for Children in the childhood protection system. The article highlights and justifies the main models for the creation and operation of ombudsman institutes on children’s rights in an international context: ombudsman on children’s rights created in accordance with a special law adopted by the parliament regarding the ombudsman on children’s rights; ombudsmen on the rights of the child, created in accordance with the legislation on the protection of children’s rights; ombudsmen of children’s rights created and operating under existing public authorities; ombudsmen created from children’s rights based on non-governmental organizations. Particular attention was also paid to the basics and model of functioning of the Ombudsman for Children Institute in Ukraine.
Keywords: child, children’s rights, protection of children’s rights, ombudsman, children’s ombudsman.
JEL Codes: Z18
DOI: doi.org/10.34765/sp.0221.a03
Urszula Michalik-Marcinkowska
Wyższa Szkoła Techniczna w Katowicach
Paweł Izdebski
Szpital Kliniczny im. Józefa Babińskiego w Krakowie
OKIEM PRACOWNIKA SYSTEMU: NIEWŁAŚCIWA ALOKACJA ŚRODKÓW FINANSOWYCH W OCHRONIE ZDROWIA. CZĘŚĆ I – DIAGNOZA
Streszczenie
W artykule omówiono finansowe aspekty funkcjonowania polskiego systemu ochrony zdrowia. Przedstawiono źródła jego finansowania i prawne aspekty działania oraz przytacza wzorce stosowane w innych krajach. Skupiono się na obszarach marnotrawienia środków finansowych w systemie zdrowotnym, omówiono przede wszystkim nieodpowiednie rozdysponowanie funduszy oraz wadliwe rozwiązania w zakresie ubezpieczeń zdrowotnych. Analiza zawiera również odniesienia do obecnej sytuacji zdrowotnej związanej z pandemią COVID-19.
Słowa kluczowe: finanse, polityka zdrowotna, ubezpieczenia, świadczenia medyczne.
Kody JEL: I1
FROM THE PERSPECTIVE OF THE SYSTEM EMPLOYEE: HOW FINANCES IN THE HEALTH CARE SYSTEM ARE WASTED. FIRST PART – DIAGNOSIS
Abstract
The article concerns the financial aspects of the Polish health care system. It presents the sources of its financing as well as its legal aspects, it also mentions health care patterns from other countries. The authors focus on the biggest areas of financial mismanagement in the health care, such as inadequate allocation of funds and faulty functioning of the health insurance system. The article refers also to the current health crisis connected with the COVID-19 pandemic.
Keywords: finances, health care, insurance policy, medical benefits.
JEL Codes: I1
DOI: doi.org/10.34765/sp.0221.a04
Marcin Skinder
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
ZAGADNIENIA PRAWNE ZATRUDNIENIA OSÓB MIGRUJĄCYCH I ICH OCHRONA ZDROWIA
Streszczenie
Przedmiotem artykułu jest prezentacja zagadnień prawnych zatrudnienia osób migrujących i ich ochrona zdrowia. Problem badawczy sformułowano jako pytanie: jakie problemy zatrudnienia i zdrowia osób migrujących pojawiają się w związku z emigracją i imigracją. Autor artykułu próbuje też znaleźć odpowiedź na szczegółowe pytania dotyczące zatrudniania w Polsce migrantów spoza Unii Europejskiej, problemów migrantów z perspektywy wschodu i zachodu Europy, dynamiki imigracji do Polski, tworzenia przedsiębiorstw przez cudzoziemców w Polsce. W drugiej części pracy autor odniósł się do zasad prawnych dotyczących zagranicznych pacjentów opieki zdrowotnej i badań profilaktycznych pracowników zagranicznych. Celem teoretyczno-poznawczym artykułu jest przedstawienie zagadnień zatrudnienia cudzoziemców z różnych perspektyw prawnych. Celem praktyczno-wdrożeniowym jest wskazanie czynników reformujących w polityce zatrudnieniowej w odniesieniu do cudzoziemców. Podczas prac nad artykułem autor korzystał z czasopisma „Polityka społeczna” oraz obowiązujących aktów prawnych. Artykuł należy do kategorii przeglądu literatury.
Słowa kluczowe: prawo, migrant, cudzoziemiec, uchodźca, zatrudnienie, zdrowie.
Kody JEL: F22, I13, J61, K37
THE LEGAL ISSUES IN RELATION TO EMPLOYMENT OF MIGRANTS AND THEIR HEALTH PROTECTION
Abstract
The subject of the article is to present the legal issues of employment of migrants and their health services. The research problem was formulated as a question: what employment and health problems of migrants are important within emigration and immigration. The author of the article also tries to answer the questions about the employment of non-UE migrants, problems of eastern and western Europe migrants, the trends of immigration to Poland, the creation of enterprises by foreigners in Poland. In the second part of the work, the author referred to the legal principles regarding foreign healthcare patients and periodic health examinations of foreign employees. The theoretical goal of the article is to present employment issues for foreigners from various legal perspectives. The practical goal is to indicate reforming factors in employment policy in relation to foreigners. The author used continuous sources from the paper ”Social Policy” and applicable legal acts.
Keywords: law, migrant, foreigner, refugee, employment, health.
JEL Codes: F22, I13, J61, K37
DOI: doi.org/10.34765/sp.0221.a05
Agnieszka Piejka
Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie
ŻYCIE WŚRÓD INNYCH JAKO WYZWANIE. ROLA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO
Streszczenie
Obcowanie z innością jest wpisane w kondycję współczesnego człowieka. Na co dzień napotyka on na odmienność w bardzo różnych przejawach – kulturowym, religijnym, związanym z tożsamością płciową i seksualnością, wiekiem, chorobą czy niepełnosprawnością. Sytuacje takie nie są dla jednostki łatwe. Na to, co jest obce, inne, często reagujemy lękiem, niepewnością, a czasem jawną wrogością. Celem rozważań podjętych w niniejszym artykule jest ukazanie roli edukacji w przygotowaniu człowieka do życia wśród innych; stworzenie podstaw, by potrafił w refleksyjny, krytyczny i odpowiedzialny sposób odnosić się do Innego. W artykule autorka odwołuje się do idei kształcenia ogólnego, ukierunkowanego na rozwijanie takich cech i predyspozycji, jak: krytyczne myślenie, namysł nad sobą, empatia, wyobraźnia, odpowiedzialność obywatelska. Wskazuje na starożytne tradycje, z których wyrasta ta idea. Uzasadnia dlaczego kształcenie ogólne pełni zasadniczą rolę w przygotowaniu człowieka do spotkania Innego i dlaczego powinno być zobowiązaniem, które podejmą wszyscy – a nie tylko wybrani – nauczyciele i edukatorzy.
Słowa kluczowe: Inny, edukacja dla pokoju, kształcenie ogólne, Paideia.
Kody JEL: I24, Z13
LIVING AMONG OTHERS AS A CHALLENGE. THE ROLE OF GENERAL EDUCATION
Abstract
Communing with otherness is a part of the contemporary human condition. Every day he encounters otherness in very different manifestations - cultural, religious, related to gender identity and sexuality, age, illness or disability. Such situations are not easy for the individual. We often react to what is foreign, different, with fear, uncertainty, and sometimes outright hostility. The aim of the considerations undertaken in this article is to show the role of education in preparing a person to live among others; laying the foundations for the ability to relate to the Other in a reflective, critical and responsible way. In this article I refer to the idea of general education aimed at developing such qualities and predispositions as critical thinking, self-reflection, empathy, imagination, and civic responsibility. I point to the ancient traditions from which this idea grows. I justify why general education has an essential role in preparing people to meet the Other and why it should be a commitment that all - not just a select few - teachers and educators will make.
Keywords: The Other, education for peace, general education, Paideia.
JEL Codes: I24, Z13
DOI: doi.org/10.34765/sp.0221.a06
Marcin Płoski
Badacz niezależny
RECENZJA
Czarzasty J., Mrozowicki A. (red. nauk.), Organizowanie związków zawodowych w Europie: badania i praktyka, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2014, s. 179
Streszczenie
Recenzowana książka podejmuje drażliwy społecznie i politycznie problem organizowania się związków zawodowych. Na zasadzie antynomii przedstawiono działalność związków zawodowych w Europie Zachodniej (Wielka Brytania i Irlandia Północna) i w kilku krajach Europy Środkowo-Wschodniej (Estonia, Polska, Słowenia i Rumunia). Mimo że świat pracowniczy skupiony jest na tych samych zagadnieniach (wysokość płacy, warunki pracy i atmosfera w pracy), to w poszczególnych krajach mają one zróżnicowany charakter. Niniejsza recenzja jest zatem próbą krytycznej oceny i uzupełnieniem problemów naukowych, które w niewystarczający sposób zostały przedstawione w niniejszej książce.
Słowa kluczowe: związki zawodowe, pracownicy, pracodawcy, peryferyjne miejsca pracy, mobbing.
Kody JEL: J01, J08, J28
REVIEW
Czarzasty J., Mrozowicki A. (Ed.), Organizing trade unions in Europe: research and practice, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2014, p. 179
Abstract
The reviewed book takes up the socially and politically sensitive problem of trade unions’ organization. The activity of trade unions in Western Europe (Great Britain and Northern Ireland) and in several countries of Central and Eastern Europe (Estonia, Poland, Slovenia and Romania) was presented as an antinomy. Despite of the fact that the working world is focused on issues such as wages, working conditions and working atmosphere, these issues vary from country to country. This review is therefore an attempt at a critical assessment and supplements the scientific problems that are insufficiently presented in this book.
Keywords: trade unions, employees, employers, peripheral workplaces, mobbing.
JEL codes: J01, J08, J28
DOI: doi.org/10.34765/sp.0221.a07
Nr 1(66)/2021
Wawrzyniec Konarski
Vistula University in Warsaw
Ethnicity, Nationalism and Politics. Prolegomena to terminology and exemplification of leading ethnonational traditions in Central Europe in newest historical perspective
Abstract: The considerations in this article concern the scale of the impact of political traditions - based on the combination of ethnicity and nationalism - occurring in four Central European countries. In the first part, the author refers to the concepts of: ethnicity, nationalism and politics (and related concepts) and the relationships between them on the basis of selected research approaches, including by recalling his own, original understanding of nationalism. In this way, it creates a theoretical basis for the considerations in the second part focused on the reflection of the above-mentioned connections from the perspective of the political history of the recent and contemporary countries mentioned above. The author verifies the assumption to what extent the political tradition established earlier in these countries (or their predecessors, vide: Czechoslovakia as a past existence), based on the link between ethnicity and nationalism, is still alive today. The descriptive-historical method is therefore of leading importance in the comparative research approach used. This, in turn, makes it possible to formulate a general conclusion that the vitality of the political traditions of the above mentioned it is maintained while remaining diversified in terms of the strength of their present impact.
Keywords: ethnicity, nationalism, politics, ethnopolitics, Central Europe.
JEL Codes: Y8
Etniczność, nacjonalizm i polityka. Prolegomena do terminologii i egzemplifikacji wiodących tradycji etnonacjonalnych Europy Środkowej w najnowszej perspektywie historycznej
Streszczenie: Rozważania w niniejszym artykule dotyczą skali oddziaływania tradycji politycznych – opartych na powiązaniu etniczności i nacjonalizmu – występujących w czterech państwach Europy Środkowej. W części pierwszej autor odnosi się do pojęć: etniczności, nacjonalizmu i polityki (i pojęć pokrewnych) oraz zachodzących między nimi relacji na kanwie wybranych podejść badawczych, w tym także przez przywołanie własnego, autorskiego rozumienia nacjonalizmu. W ten sposób tworzy teoretyczną bazę do rozważań w części drugiej skupionych wokół odzwierciedlenia ww. powiązań z perspektywy politycznych dziejów najnowszych oraz współczesnych wspomnianych państw. Autor dokonuje weryfikacji założenia, na ile powstała wcześniej w tych państwach (lub ich poprzednikach, vide: Czechosłowacja jako byt przeszły) tradycja polityczna, oparta na powiązaniu etniczności i nacjonalizmu wykazuje żywotność także i dzisiaj. Metoda opisowo-historyczna ma tu zatem rangę wiodącą w zastosowanym porównawczym podejściu badawczym. To zaś umożliwia sformułowanie wniosku generalnego, iż żywotność zapoczątkowanych wcześniej tradycji politycznych jest utrzymana, pozostając zarazem zróżnicowaną pod kątem siły ich obecnego oddziaływania.
Słowa kluczowe: etniczność, nacjonalizm, polityka, etnopolityka, Europa Środkowa.
Kody JEL: Y8
DOI: doi.org/10.34765/sp.0121.a01
Adam Kucharski
Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu
Ocena współczesnej działalności gospodarczej w perspektywie etycznej (zagadnienia wybrane)
Streszczenie: Prezentowana niekiedy współcześnie optyka na działalność gospodarczą, odwołująca się głównie do celów natury ekonomicznej, nie wydaje się spełniać pokładanych w niej nadziei. Powodem tego stanu rzeczy jest pozbawienie jej kontekstu społecznego, zgodnego z rzeczywistym doczesnym celem ludzkiej aktywności, którym jest: prawdziwy rozwój człowieka i jego dobro. Miejsce to, zdaniem autora, powinno wypełniać etyczne podejście do podejmowanych działań, stanowiące należyty klimat odpowiadający właściwie rozumianym przymiotom: rozumności i wolności, przyrodzonym ludzkiej naturze. Chodzi przy tym nie o jakąkolwiek etykę, ale właśnie o tę, która promuje niezredukowany obraz człowieka, ujmujący go w kontekście doczesnych i wiecznych celów oraz wartości dobra wspólnego.
Zamierzeniem autora niniejszego artykułu jest prezentacja niektórych argumentów z obszaru katolickiej refleksji społecznej akcentujących rolę etyki w życiu gospodarczym oraz jej miejsce w zetknięciu ze współczesną logiką sukcesu ekonomicznego, a przyjęta metoda badawcza, oparta na przywołaniu niektórych wypowiedzi z dokumentów oraz literatury z zakresu katolickiej myśli społecznej, została obliczona na uwypuklenie wybranych racji podnoszonych w ramach tej argumentacji.
Słowa kluczowe: etyka, ekonomia dobra, logika daru.
Kody JEL: A12, Z10
Assessment of contemporary economic activity in an ethical perspective (selected issues)
Abstract: The perspective on economic activity, which is sometimes presented today, and refers mainly to economic goals, does not seem to fulfill the hopes placed in it. The reason for this state of affairs is to deprive it of the social context consistent with the real temporal goal of human activity, which is: the true development of man and his well-being. This place, according to the author, should be filled with an ethical approach to the undertaken activities, providing an appropriate atmosphere corresponding to the properly understood attributes of rationality and freedom inherent in human nature. It is not about any ethics, but precisely the one that promotes an unreduced image of man in the context of his temporal and eternal goals and the value of the common good. The purpose of this article is to present some arguments in the area of Catholic social reflection emphasizing the role of ethics in economic life and its place in contact with the contemporary logic of economic success, and the adopted research method, based on recalling some statements from documents and literature in the field of Catholic social thought, was calculated to emphasize selected reasons raised as part of Catholic argumentation.
Keywords: ethics, good economy, gift logic.
JEL Codes: A12, Z10
DOI: doi.org/10.34765/sp.0121.a02
Andrzej Wojtaszak
Uniwersytet Szczeciński
Stanowisko państw Europy Środkowej wobec Inicjatywy Trójmorza
Streszczenie: Powstanie Inicjatywy Trójmorza (TSI) w 2016 r., zapoczątkowało procesy integracyjne wokół koncepcji zbudowania nowego podmiotu geopolitycznego w Europie Środkowo-Wschodniej. Sama TSI powstała jako efekt reakcji ze strony grupy państw należących do Unii Europejskiej na wzrost zagrożenia ze strony Federacji Rosyjskiej, po jej ataku na tereny Ukrainy i aneksji Krymu. Państwa regionu zauważyły nie tylko wzrost zagrożenia bezpieczeństwa militarnego, ale i rosnącej zależności energetycznej (Gazprom) od Federacji Rosyjskiej. Cała koncepcja TSI stopniowego uniezależnienia energetycznego regionu spotkała się z negatywną reakcją innych krajów UE (głownie Francja i Niemcy) i samej Federacji Rosyjskiej. Pozytywnie do Inicjatywy zaczęły odnosić się Stany Zjednoczone. Poza krajami TSI sama koncepcja oparta na inwestycjach transportowych, informatycznych i energetycznych, spotkała się z zainteresowaniem innych państw UE oraz krajów znajdujących się poza Wspólnotą, dla których stwarza ona wiele nowych możliwości rozwoju. Prezentowany artykuł ma charakter badawczy. Jego celem jest prezentacja stanowiska państw Europy Środkowej wobec koncepcji TSI. Autor stawia pytania dotyczące wpływu zagrożenia ze strony Federacji Rosyjskiej na rozwój Inicjatywy, korzyści płynących dla państw członkowskich z udziału w Inicjatywie, roli Stanów Zjednoczonych i UE w koncepcji Trójmorza oraz wzrostu zainteresowania państw spoza TSI współpracą z państwami tego regionu.
Słowa kluczowe: Inicjatywa Trójmorza, Europa Środkowo-Wschodnia, Unia Europejska, Stany Zjednoczone, bezpieczeństwo międzynarodowe.
Kody JEL: F52, F53, O19
The position of Central European countries towards the Three Seas Initiative
Abstract: The establishment of the Three Seas Initiative (TSI) in 2016 initiated the integration processes around the concept of building a new geopolitical entity in Central Europe. The TSI itself was created as a result of a reaction from a group of countries belonging to the European Union to the increased threat from the Russian Federation after its attack on Ukraine and the annexation of Crimea. The countries of the region not only noticed the growing threat to military security, but also the growing energy dependence (Gazprom) on the Russian Federation. The whole concept of the TSI for the region's energy independence from the region met with a negative reaction from other EU countries (mainly France and Germany) and the Russian Federation itself. Gradually, the United States began to be positive about the Initiative. Apart from TSI countries, the very concept based on transport, IT and energy investments has met with the interest of other EU countries and countries outside the Community, for which it creates many new development opportunities.
Keywords: Three Seas Initiative, Central and Eastern Europe, European Union, United States, international security.
JEL Codes: F52, F53, O19
DOI: doi.org/10.34765/sp.0121.a03
Jarosław Sozański
WUM Warszawa
Negatywne stereotypy etniczne na przykładzie legendy o Łotyszce co nie chciała Polaka
Streszczenie: Źródła stereotypów etnicznych są różnorakie i trudne do precyzyjnego określenia. Może temu sprzyjać niewiedza, niechęć, zabobon, schematyzm, polityka państw. Przed wojną na Łotwie dużą popularność zdobyła literacka legenda o Róży z Turaidy, która nie chciała wyjść za polskiego szlachcica (podniesionego do stereotypu Polaka) i wybrała śmierć. Jej popularność wzrastała po 1990 r. Pojawił się grób legendarnej Róży i jej muzeum oraz konterfekty i rzeźby plenerowe. Kwestia w Polsce mało znana, podobnie jak i autor legendy Janis Rainis, której fabuła jest zaczerpnięta z XVI-wiecznego dzieła Marcina Bielskiego, bezpośrednio lub przez XIX-wieczne utwory bałtyckich Niemców. Ten stereotyp utrwalił się w kulturze Łotwy, stając się kanwą dla budowy pomników, muzeów, baletu i opery. Kazus ważny dla relacjach obu narodów.
Słowa kluczowe: negatywny stereotyp etniczny, mniejszości narodowe, Janis Rainis, Róża z Turaidy.
Kody JEL: K42, R5, Y10, Z11, Z18
Negative ethnic stereotypes as an example of legend on Latvian woman who reject Pole
Abstract: Do stigmatising national stereotype arises from ignorance? In 1927 Latvian bard Janis Rainis wrote play “Lave stronger then death”, gaining soon national legend, with a quality of historic fact. Here the Polish noble provoke deapth of teenager Rose of Turaida. Rainis probably copied the plot from XVI c. story written by M. Bielski or by later poetry of Baltic Germans of XVIII/XIX c. This stereotype became important in Latvian culture and history. But phenomenon is larger & more important, especially as image of Poles.
Keywords: negative & ethnic stereotype, national minorities, Janis Rainis, Rose of Turaida.
JEL Codes: K42, R5, Y10, Z11, Z18
DOI: doi.org/10.34765/sp.0121.a04
Zbigniew Klimiuk
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie
Polityka pieniężna i działania antykryzysowe Systemu Rezerwy Federalnej w czasie kryzysu w latach 2007-2008
Streszczenie: Kryzys ekonomiczno-finansowy lat 2007-2008 rozpoczął się od amerykańskiego sektora kredytów hipotecznych, który wykazywał dużą wrażliwość na zmiany stóp procentowych. Zmiany w regułach prowadzenia polityki monetarnej należy szukać jednak już w 2001 r. Wtedy to gospodarka amerykańska pogrążyła się w recesji spowodowanej pęknięciem tzw. banki internetowej (dot-com bubble) oraz atakami terrorystycznymi na World Trade Center. Od tych wydarzeń System Rezerwy Federalnej zaczął prowadzić szczególnie aktywną politykę pieniężną, która bez wątpienia przyczyniła się do boomu na rynku budownictwa mieszkaniowego. Celem tych działań było oczywiście doprowadzenie do ożywienia gospodarczego, głównie poprzez wzrost wydatków o charakterze konsumpcyjnym w budownictwie. Niskie stopy procentowe w znaczący sposób przyczyniły się do obniżenia kosztów kredytu, co bez wątpienia stanowiło zachętę do zadłużania się na szeroką skalę. Konsumpcja prywatna finansowana w dużym stopniu poprzez wzrost zadłużenia była jednym z głównych czynników napędzających import, a w rezultacie przyczyniła się również do powiększenia się amerykańskiego deficytu bilansu obrotów bieżących. Trzeba także zwrócić uwagę, że oprócz bardzo niskich nominalnych stóp procentowych, stopy realne zaczęły przyjmować wartości ujemne. Realna stopa procentowa funduszy federalnych była ujemna przez 31 miesięcy poczynając od października 2002 r. do kwietnia 2005 r . Podmioty gospodarcze mogły odczytywać, iż polityka FED oznacza trwałą poprawę warunków gospodarowania i niepowtarzalną szansę na rozwój ich działalności. Miało to wszystko przełożenie na rynek kredytów hipotecznych, który był i jest bardzo wrażliwy na zmiany stóp procentowych. Równolegle rozpoczął się szybki rozwój nowoczesnych instrumentów finansowych, które umożliwiły sekurytyzację należności z tytułu kredytów na inne instrumenty finansowe o bardzo skomplikowanej strukturze. Praktycznie uniemożliwiały one niedoświadczonym inwestorom prawidłową ocenę ryzyka związanego z ich zakupem.
Słowa kluczowe: System Rezerwy Federalnej, polityka pieniężna, kryzys ekonomiczno-finansowy 2007/2008, sektor kredytów hipotecznych, rynek nieruchomości, dodatnie i ujemne stopy procentowe, zadłużenie gospodarstw domowych, spekulacja finansowa, Wielki Kryzys.
Kody JEL: E62
Monetary policy and anti-crisis measures of the Federal Reserve System during the crisis in the period 2007-2008
Abstract: The economic and financial crisis of 2007-2008 began with the American mortgage sector, which was highly sensitive to changes in interest rates. Changes in the rules of monetary policy should be sought as early as in 2001. Then the American economy plunged into recession caused by the crack of the so-called internet bank (dot-com bubble) and terrorist attacks on the World Trade Center. From these events, the Federal Reserve System began to conduct a particularly active monetary policy, which undoubtedly contributed to the boom in the housing market. The aim of these activities was, of course, to bring about economic recovery, mainly by increasing consumption expenditure in construction. Low interest rates significantly contributed to the reduction of credit costs, which undoubtedly was an incentive for large-scale debt. Private consumption financed to a large extent by an increase in debt was one of the main drivers of imports, and as a result has also contributed to the widening of the US current account deficit. It should also be noted that in addition to very low nominal interest rates, real rates have started to take negative values. The real federal fund interest rate was negative for 31 months from October 2002 to April 2005. Business entities could read that the Fed's policy means a lasting improvement in farming conditions and a unique opportunity to grow their business. All this affected the mortgage market, which was and is very sensitive to changes in interest rates. At the same time, the rapid development of modern financial instruments began, which enabled the securitization of receivables from loans for other financial instruments with a very complex structure. They practically prevented inexperienced investors from correctly assessing the risk associated with their purchase.
Keywords: Federal Reserve System, monetary policy, economic and financial crisis 2007/2008, mortgage sector, real estate market, positive and negative interest rates, household debt, financial speculation, Great Depression.
JEL Codes: E62
DOI: doi.org/10.34765/sp.0121.a05
https://i.vistula.edu.pl/wydawnictwo/13_PDFsam_spoleczenstwo_i_polityka_03_2021_OST_lekki.pdf