Społeczeństwo i Polityka

Nr 4(77)/2023

Justyna Berniak-Woźny

Tischner European University

Marlena Plebańska

Vistula University

Breaking Stereotypes: Exploring Gender Dynamics in Perceived Future Skills and Digital Competence

Summary

The digital revolution is reshaping the Polish workplace, necessitating new skill sets from future professionals. However, gender disparities in future digital skills can perpetuate inequalities in the workforce. This study investigates the gender gap in Polish university students' perceptions of their digital competencies and future skills preparedness. Drawing on data from a survey of 755 students across diverse faculties, study modes, and employment types, the research explores how gender impacts students' self-assessment by addressing two questions: Do men and women differ in their awareness of the skills demanded by the future job market? Are there differences in how men and women view their proficiency in their own future skills and digital competencies? Through analyzing these factors, the study aims to define the gender gap in digital competencies and future skills perception among Polish university students and develop recommendations for educational institutions and policymakers to ensure equitable access to future-proof skills for all students. This research contributes to a deeper understanding of how gender shapes preparation for the digital workplace, informing strategies to promote inclusivity and equip all students with the skills needed to thrive in the evolving Polish economy.

Keywords: digital skills, gender gap, future of work, Polish students, higher education, digital transformation.

JEL Codes: I23, J24, O33 

Obalając stereotypy: Badanie różnic w postrzeganiu przyszłych umiejętności i kompetencji cyfrowych z perspektywy płci

Streszczenie

Rewolucja cyfrowa kształtuje przyszłe miejsca pracy i wymaga nowych umiejętności. Nierówności w obszarze kompetencji cyfrowych mogą przyczynić się do utrwalania nierówności na rynku pracy, w tym ze względu na płeć. W badaniu dokonano analizy różnic płciowych w postrzeganiu kompetencji cyfrowych i gotowości do spełniania przyszłych wymagań pracodawców wśród polskich studentów. Bazując na wynikach badania ankietowego przeprowadzonego na próbie 755 studentów z różnych wydziałów, trybów studiowania i form zatrudnienia, podjęto próbę odpowiedzi na dwa pytania: Czy mężczyźni i kobiety różnią się w postrzeganiu umiejętności wymaganych na przyszłym rynku pracy? Czy istnieją różnice w postrzeganiu kompetencji przyszłości oraz kompetencji cyfrowych między mężczyznami a kobietami? W wynikach przedstawiono rekomendacje dla instytucji szkolnictwa wyższego i decydentów politycznych dotyczące zapewnienia równego dostępu do kompetencji przyszłości dla wszystkich studentów.

Słowa kluczowe: umiejętności cyfrowe, różnice płciowe, przyszłość pracy, polscy studenci, szkolnictwo wyższe, transformacja cyfrowa.

Kody JEL: I23, J24, O33 

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a01

Elżbieta Szymańska

Politechnika Białostocka

Elżbieta Jędrych

Akademia Finansów i Biznesu Vistula

Sztuczna inteligencja w biznesie turystycznym – szansa czy zagrożenie? Założenia do badań

Streszczenie

Problemem badawczym jest kwestia wykorzystania sztucznej inteligencji (AI) w działalności przedsiębiorstw turystycznych. Sztuczna inteligencja jest wielką zagadką, a jej wykorzystanie budzi wiele kontrowersji, dlatego celem prezentowanych dociekań badawczych jest przygotowanie założeń i opracowanie metodyki badawczej do zdiagnozowania mocnych i słabych stron zastosowania sztucznej inteligencji w biznesie turystycznym. Wyboru optymalnych metod i narzędzi dokonano na podstawie przeglądu literatury oraz z wykorzystaniem ciągów myślowych według koncepcji mapowania stosowanej i zalecanej przez Leonarda Da Vinci. W wyniku tych dociekań dokonano wyboru metody burzy mózgów, zaś optymalną grupą respondentów, którzy wezmą udział w planowanych badaniach są studenci spełniający ustalone kryteria wyboru. Artykuł ma charakter metodyczno-koncepcyjny i wpisuje się w dyscyplinę naukową Nauki o Zarządzaniu i Jakości.

Słowa kluczowe: innowacja, sztuczna inteligencja, biznes turystyczny, metoda mapowania.

Kody JEL: O31, B40

Artificial intelligence in the tourism business – an opportunity or a threat?

Assumptions for research

Summary

The research problem is the use of artificial intelligence in the activities of tourism enterprises. Artificial intelligence is a great mystery, and its use is controversial. Therefore, the aim of the presented research is to prepare assumptions and develop a research methodology to diagnose the strengths and weaknesses of the use of artificial intelligence in the tourism business. The selection of optimal methods and tools was made based on a literature review and using thought sequences according to the mapping concept used and recommended by Leonardo Da Vinci. As a result of these investigations, the brainstorming method was selected, and the optimal group of respondents who will take part in the planned research are students who meet the established selection criteria. The article is methodological and conceptual in nature and fits into the scientific discipline of management and quality science.

Keywords: innovation, artificial intelligence, tourism business, mapping method.

JEL Codes: O31, B40

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a02

Izabela Gruszka

Wrocławska Akademia Biznesu w Naukach Stosowanych

Iryna Manczak

Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Innowacje turystyczne w dobie gospodarki 5.0 w Polsce – perspektywa ekspertów

Streszczenie

Przemiany społeczno-ekonomiczne oraz zjawiska kryzysowe ostatnich lat stawiają przed organizacjami nowe wyzwania i zmuszają do szukania pomysłów i rozwiązań, pozwalających skutecznie konkurować na rynku usług turystycznych. Pandemia Covid-19 pokazała, że rozwój branży turystycznej nie może polegać jedynie na stałym wzroście liczby podróżujących i zwiększaniu przychodów. Podmioty turystyczne powinny stać się bardziej odporne na różnorakie zjawiska gospodarcze, w tym wdrażać zrównoważone rozwiązania (pozwalające zachować balans pomiędzy rozwojem infrastruktury turystycznej a eksploatowaniem środowiska naturalnego) oraz w odpowiedni sposób wykorzystywać dostępne technologie. Wyróżnione wyzwania, stanowiące podstawę rozwoju gospodarki 5.0, wymuszają implementowanie innowacji uwzględniających zachodzące przeobrażenia gospodarcze oraz potrzeby podmiotów turystycznych. Celem prezentowanych rozważań jest zidentyfikowanie innowacji turystycznych, które korespondują z założeniami gospodarki 5.0. W ramach opracowanej metodyki przeprowadzono badania jakościowe z udziałem ekspertów. Zastosowano technikę wywiadów wirtualnych. W badaniach uczestniczyli eksperci, wywodzący się z regionów turystycznych Polski (Małopolska, Dolny Śląsk), reprezentujący różne rodzaje działalności turystycznej (obiekty noclegowe, biura podróży, przewodnicy, branża transportowa, DMO, MICE). Uzyskane wyniki wskazują, że w dobie gospodarki 5.0 podmioty objęte analizą podejmowały działania polegające na zaimplementowaniu innowacji, mających na celu harmonijny rozwój, zwiększenie przewagi konkurencyjnej oraz wzmocnienie potencjału organizacji z jednoczesnym poszanowaniem potrzeb i oczekiwań pracowników, lokalnych społeczności i środowiska naturalnego.

Słowa kluczowe: gospodarka 5.0, innowacje, badania eksperckie.

Kody JEL: L83, M38, O30, O38

Tourism innovation in the era of economy 5.0 in Poland - expert perspective

Summary

In recent years, socio-economic changes and crisis phenomena have presented organisations with new challenges, forcing them to look for ideas and solutions to compete effectively in the tourism market. Tourism operators must become more resilient to various economic phenomena, including implementing sustainable solutions and appropriate use of available technologies. These challenges, which form the basis for the development of Economy 5.0, necessitate the implementation of innovations that consider the economic transformations taking place and the needs of tourism operators. The presented considerations aim to identify tourism innovations that correspond to the assumptions of Economy 5.0. As part of the developed methodology, qualitative research was conducted with the participation of experts. The technique of virtual interviews was used. Experts from the tourism regions of Poland (Malopolska, Dolny Śląsk) and representing different types of tourism activities participated in the research. The results obtained indicate that, in the era of Economy 5.0, the entities covered by the analysis were implementing innovations aimed at harmonious development, increasing competitive advantage and strengthening the organisation's potential while respecting the needs and expectations of employees, local communities and the environment.

Keywords: Economy 5.0, innovation, expert interviews.

JEL Codes: L83, M38, O30, O38

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a03

Anna SABAT

Vistula University

Overview of shifts and transformations in the IT services industry in various nations since the COVID-19 pandemic

Summary

The IT services sector has undergone significant changes in the wake of the COVID-19 pandemic. In this article, the author will explore the dynamics of change in the IT services sector in selected countries from a post-COVID-19 perspective.

The article discusses the IT services sector and its growing role and significance in the global economy as well as in the service society that is emerging today. This article presents a detailed description of the dynamics at play in the context of the COVID-19 pandemic. The existing research has not yet given a clear answer to how the current pandemic may affect the dynamics of business development and growth in IT services. This article aims to illustrate how digital technology drives entrepreneurship and competitiveness in a post-COVID-19 world by means of examining IT Programming, Consultancy & Information services sector. During the research a relationship between the hard (things) and the soft (knowledge, trust) elements of management could be observed.

The research presented in this article was carried out using the Delphi approach and data analysis of available sources. It focused on the development of IT Programming, Consultancy & Information Services in the United States, United Kingdom, New Zealand, Poland, and Greece, but placed additional focus on economic projections to 2026.

This study shows the research gap has emerged which calls for the development of a more unified framework that incorporates multilayered aspects of change and development in business digitalization.

Keywords: IT services sector, super-automation, artificial intelligence, digitalization.

JEL Codes: D83

Zmiany w sektorze usług IT na świecie po pandemii COVID-19

Streszczenie

Sektor usług informatycznych przeszedł znaczące zmiany w następstwie pandemii COVID-19. W artykule autorka bada dynamikę zmian w sektorze usług informatycznych w wybranych krajach z perspektywy post-COVID-19. Omawia sektor usług informatycznych i jego rosnącą rolę oraz znaczenie w gospodarce światowej, a także w społeczeństwie usługowym, które obecnie się kształtuje. Istniejące badania nie dały jeszcze jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób obecna pandemia może wpłynąć na dynamikę rozwoju i wzrostu w sektorze usług informatycznych. Artykuł ten ma na celu zilustrowanie, w jaki sposób technologia cyfrowa napędza przedsiębiorczość i konkurencyjność w świecie post-COVID-19 poprzez badanie sektora usług programistycznych, konsultingowych i informacyjnych. Podczas badania można było zaobserwować związek między twardymi a miękkimi (wiedzą, zaufaniem) elementami zarządzania.

Przedstawione w artykule badania zostały przeprowadzone przy użyciu podejścia Delphi oraz analizy danych źródłowych. Skupiono się na rozwoju usług programistycznych, konsultingowych i informacyjnych w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Nowej Zelandii, Polsce i Grecji, ale dodatkowo skoncentrowano się na prognozach gospodarczych do 2026 r.

Studium pokazuje, iż pojawiła się luka w badaniach, która wymaga opracowania bardziej zintegrowanego ramowego podejścia, uwzględniającego wielowarstwowe aspekty zmian i rozwoju w digitalizacji biznesu.

Słowa kluczowe: sektor usług informatycznych, superautomatyzacja, sztuczna inteligencja, digitalizacja.

Kody JEL: D83

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a04

Elżbieta Kopciuszewska

Akademia Finansów i Biznesu Vistula

Barbara Bonisławska 

Europejska Uczelnia w Warszawie

Analiza i ocena trendów wdrażania procesów innowacyjnych

Streszczenie

W pracy zaprezentowano istotę rozumienia współczesnej dynamiki zmian gospodarczych w aspekcie trendów procesów innowacyjnych.  Wskazano wpływ czynników decydujących o sukcesie procesów zmian. Dokonano analizy udziału w rynku przedsiębiorstw innowacyjnych z branży przemysłowej oraz udziału przychodów ze sprzedaży produktów nowych lub ulepszonych w przychodach ze sprzedaży ogółem w podziale na wielkość przedsiębiorstwa określoną według poziomu zatrudnienia. Analizy trendów zostały skorelowane z nakładami na działalność innowacyjną w gospodarce narodowej. Analiza wymienionych szeregów czasowych dotyczyła również okresu pogorszenia koniunktury w gospodarce związanego z pandemią oraz działań wojennych na terenie Ukrainy.

Słowa kluczowe: pogorszenie koniunktury gospodarczej, trendy zmiennych makroekonomicznych, procesy innowacyjne.

Kody JEL: 01

Analysis and assessment of trends in the implementation of innovative processes

Summary

The paper presents the essence of understanding the contemporary dynamics of the economic changes in the aspect of trends in innovative processes. The impact of the key market factors determining the success of the change process was identified. An analysis was made of the market share of innovative enterprises from the industry sector and income share of the revenues from the sale of new or improved products included in the total sales revenues. The analysis was performed for enterprises divided according to size of the enterprise defined by the employment volume. Trend analyzes were correlated with operating expenses for the  innovative activities in the national economy. The analysis of the mentioned time series also covers the downturn period in the market, identified with the pandemic and military operations in Ukraine.

Keywords: economy downturn, trends of macroeconomic variables, innovative processes.

JEL Codes: 01

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a05

Andrzej Adamski

Sławomir Gawroński

Izabela Lenczowska

Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie

Nauki o komunikacji społecznej i mediach: działania polityków i instytucji a krystalizacja i integracja dyscypliny naukowej

Streszczenie

Niniejszy artykuł ma charakter interdyscyplinarny. Choć bezpośrednio i wprost dotyczy rozwoju dyscypliny naukowej Nauki o komunikacji społecznej i mediach, to jednak porusza zagadnienia związane m.in. z metodologią nauk i polityką naukową państwa. Ma on na celu próbę odpowiedzi na pytanie, jak wygląda kształt i rozwój dyscypliny w 12 lat po jej formalnym zatwierdzeniu i 5 lat po włączeniu w jej obszar dwóch nowych dyscyplin naukowych. Pierwsza część artykułu omawia, przypomina i porządkuje kwestie metodologiczne związane z kształtowaniem dziedzin i dyscyplin naukowych, uwzględniając przy tym specyfikę polskiego systemu prawnego. W drugiej części autorzy przeanalizują kwestie związane z utworzeniem i  wynikami wyborów do Komitetu Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach PAN. Celem tej analizy jest próba stworzenia panoramy perspektyw badawczych właściwych dla kandydatów i członków Komitetu, jak również ocena, które ośrodki i perspektywy badawcze wydają się dominować w debacie o kształcie dyscypliny. Zdaniem autorów, analiza tych danych może dostarczyć przesłanek na temat wenątrzśrodowiskowych procesów związanych z krystalizacją i procesami integracji w ramach środowiska badaczy zajmujących się naukami o komunikowaniu społecznym i mediach.

Słowa kluczowe: Nauki o komunikacji społecznej i mediach, polityka naukowa państwa, metodologia nauk, dyscyplina naukowa, komunikacja społeczna.

Kody JEL: I28

Social communication and media sciences: the actions of politicians and institutions versus the crystallization and integration of a scientific discipline

Summary

This article is interdisciplinary. Although it is directly related to the development of the scientific discipline Communication and media studies it raises issues related to the methodology of sciences and state science policy, among others. Its aim is to answer the question of what the shape and development of the discipline Communication and media studies looks like 12 years after its formal approval and 5 years after the inclusion of two new scientific disciplines in its area. The first part of the article discusses, reminds and organizes the methodological issues related to the formation of scientific fields and disciplines, taking into account the specifics of the Polish legal system. In the second part, the authors will analyze the issues related to the formation and results of elections to the Committee for Social Communication and Media Sciences of the Polish Academy of Sciences. The purpose of this analysis is to create a panorama of the research perspectives appropriate to the candidates and members of the Committee, as well as to assess which research centers and perspectives seem to dominate the debate on the shape of the discipline. According to the authors, the analysis of these data can provide indications of the venal changes associated with crystallization and integration processes within the community of researchers working in the communication and media studies.

Keywords: Communication and media studies, state science policy, methodology of science, scientific discipline, social communication.

JEL Codes: I28

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a06

Marcin Szewczyk

Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie

Cierpliwe pytania – współdzielony obraz świata w chwili niepewności

Streszczenie

Celem analizy jest potwierdzenie skuteczności użytych narzędzi badawczych, ocena retoryki dziennikarskiej oraz przedstawienia obrazu świata, konstruowanego za pomocą tych wypowiedzi w czasie pomiędzy polskimi wyborami parlamentarnymi, a powołaniem rządu w 2023 r. Analizie poddano pytania zadawane przez dziennikarza w wybranej grupie tekstów o charakterze eksperckim, zrealizowanych pod postacią wywiadów (rozmów). W dodatkowej selekcji materiału i samej analizie skoncentrowano się na pragmatycznych elementach językowych, wartościowaniu wymuszonym, sugerujących presupozycjach i współdzieleniu obrazu rzeczywistości. Narzędziem służącym uporządkowaniu danych przy użycia klucza kategoryzacyjnego była analiza zawartości. Badanie potwierdziło zastosowanie podejście badawczego i wybranych narzędzi, a także potwierdziło spójność i skuteczność konstruowania obrazu świata za pośrednictwem samych pytań dziennikarskich znajdujących się w wywiadach z ogólną linią programową „Naszego Dziennika”.

Słowa kluczowe: media, prasa, pragmatyka, komunikacja, perswazja.

Kody JEL: D83, L82, M31, Z13, Z12

Summary

Patient questions - a shared view of the world in a moment of uncertainty

The aim of the analysis is to confirm the effectiveness of the research tools used, to assess the journalist's rhetoric and to show the image of the world constructed through these statements in the time between the Polish parliamentary elections and the formation of the government in 2023. The questions asked by the journalist in a selected group of expert texts, realised in the form of interviews, were analysed. In the additional selection of the material and the analysis itself, the focus was on pragmatic linguistic elements, forced valuation, suggestive presuppositions and shared images of reality. The tool used to organise the data using a categorisation key was content analysis. The study confirmed the application of the research approach and the selected tools, and also confirmed the consistency and effectiveness of constructing the world picture through the journalistic questions themselves found in the interviews with the overall programme line of “Nasz Dziennik”.

Keywords: media, press, pragmatics, communication, persuasion.

JEL Codes: D83, L82, M31, Z13, Z12

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a07

Andrzej Adamski

Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie

Izabela Lenczowska

Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie

BAJKI ANONIMOWYCH ROBOTÓW, CZYLI O ETYCE CYFROWEJ KOMUNIKACJI W CZASACH POST-PRAWDY

Streszczenie

W dobie postprawdy oraz technologii cyfrowych w procesach komunikacyjnych biorą udział wszyscy. Celem tekstu jest identyfikacja i wyartykułowanie obszarów badawczych w dziedzinie etyki komunikacji w aspekcie dynamicznego rozwoju nowych technologii komunikacyjnych. Omówiono przykłady case studies pod względem zastosowania etyki przy mechanizmach komunikacyjnych.

Poruszono tematykę obejmującą rodzaje etyki, obecne tendencje komunikacyjne, wpływ mediów społecznościowych, ich algorytmów oraz internetu na komunikację. Opisano problemy z tożsamością oraz złudną anonimowością w internecie. Następnie zaprezentowano przykład „sprawy Kataryny”, a także zobrazowano teorię martwego internetu i rozwoju AI. 

Na koniec podsumowano wnioski z przeprowadzonej analizy. Postawiono pytanie: Na ile zasady i sankcje etyczne mają zastosowanie w rzeczywistości komunikacji poprzez media cyfrowe? Aby w pełni odpowiedzieć na powyższe pytanie, poruszono kwestię Big Techów, Mety, w którą stronę zmierza internet i komunikacja w jego obrębie oraz prawdziwym życiu.

Słowa kluczowe: etyka mediów, etyka komunikacji, public relations, demokracja, postprawda.

Kody JEL: H75, I28

“TALES OF ANONYMOUS ROBOTS”. ABOUT THE ETHICS OF COMMUNICATION IN THE POST-TRUTH ERA

Summary

In an era of post-truth and digital technology, everyone participates in communication processes. The purpose of this text is to identify and articulate what research areas in the field of communication ethics in the dynamic development of newer and newer communication technologies. Case study examples are discussed in terms of the application of ethics with communication mechanisms.

Subjects covered include types of ethics, current communication trends, the impact of social media, its algorithms and the Internet on communications, troubles of identity and illusory anonymity on the Internet. Then the example of the “sprawa Kateryny” was presented. Further illustrated was the Theory of the dead Internet and the development of AI.

Finally, the conclusions of the collected analysis and the revised purpose of the article were summarized. The question was posed: To what extent do ethical principles and sanctions apply to the reality of communication through digital media? In order to fully answer the above question, the issue of Big Tech, Meta, which way the Internet and communication within it and real life are heading was addressed.

Keywords: media ethics, communication ethics, public relations, democracy, post-truth

JEL Codes: H75, I28

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a08

Yuliia Kilivnyk

Badaczka niezależna

Z kulturą trzeba się liczyć

Streszczenie

Celem artykułu jest przybliżenie teoretycznych aspektów kultury, wielokulturowości w organizacjach oraz prezentacja uwarunkowań zarządzania wielokulturowymi zespołami. W artykule dokonano analizy pojęcia kultury, wielokulturowości, przedstawiono problematykę współczesnych wyzwań, stojących przed menadżerami kierującymi zespołami wielokulturowymi. Tworzenie dobrej, przyjaznej atmosfery pracy jest jednym z ważniejszych, a zarazem trudniejszych zadań kadry kierowniczej. Im bardziej zróżnicowany kulturowo jest zespół pracowników, tym zarządzanie nim jest trudniejsze. Oprócz znajomości technik zarządzania, branży, doświadczenia życiowego, niezbędna jest wiedza dotycząca kultury, a zwłaszcza norm, wartości i obyczajów prezentowanych przez społeczności mieszkające w poszczególnych strefach kulturowych.

Słowa kluczowe: zarządzanie, strategia zarządzania, kultura, wielokulturowość, zarządzanie zespołami zróżnicowanymi kulturowo.

Kody JEL: A13

Understanding cultural importance

Summary

The purpose of the article is to explore the theoretical aspects of culture and multiculturalism in organizations, and to present the determinants of managing multicultural teams. The article analyzes the concepts of culture and multiculturalism, and addresses contemporary challenges faced by managers leading multicultural teams. Creating a good and friendly atmosphere at work is one of the more important, yet difficult tasks for the management. The more culturally diverse a team of employees is, the more challenging it is to manage. It is not enough to know management techniques and industry and possess the relevant life experience. It is also essential to understand culture, including the norms, values, and customs presented by communities living in different cultural zones.

Key words: management, management strategy, culture, multiculturalism, managing culturally diverse teams.

JEL Codes: A13

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a09

Małgorzata Maliszewska

Akademia Finansów i Biznesu Vistula

Metody rozwiązywania sporów w przedsiębiorstwie

Streszczenie

Celem artykułu jest przedstawienie różnych sposobów rozwiązywania konfliktów pomiędzy stronami kontraktu handlowego. Przyjęto hipotezę, iż konflikt między stronami umowy ma charakter funkcjonalny. Powoduje podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie wzajemnej niechęci stron do podjęcia rozmów  w celu jego rozwiązania bez udziału sądu powszechnego. Alternatywne metody rozwiązywania sporów przyczyniają się do zmniejszenia kosztów generowanych w postępowaniu sądowym oraz umożliwiają stronom umowy dalszą współpracę. Wprowadzono pytania badawcze:

1. Jaki charakter ma konflikt między stronami umowy?
2.  Czy różnorodne metody rozstrzygania sporów służą sprawnemu rozwiązaniu konfliktu?
3.  Czy oferowane metody rozstrzygania sporów kształtują solidarne postawy stron umowy i ich innowacyjne zachowania?

W artykule przedstawiono istotę konfliktu, którego podstawą jest rozbieżność interesów stron kontraktu. Zwrócono uwagę na konieczność analizowania konfliktu z punktu widzenia jego funkcjonalności. Może on bowiem wywołać korzyści polegające na ocenie zasadności jego eskalowania, zmianie sposobu oceny rozbieżnych stanowisk stron umowy. Zaprezentowano różne teorie konfliktu oraz wskazano  różnice w zakresie znaczeniowym między pojęciem konfliktu   a pojęciem sporu  . Dokonano przeglądu literatury oraz aktów prawnych dotyczących analizowanego zjawiska prawno-ekonomicznego, jakim jest  konflikt. Przedstawiono alternatywne względem sądownictwa powszechnego sposoby rozwiązania sporów. Wskazano na nieuchronność ich  wdrożenia i zastosowania w biznesie jako narzędzia potwierdzającego innowacyjne spojrzenie na rozwiązanie sytuacji konfliktowej.

Słowa kluczowe: konflikt, spór, mediacja, arbitraż, kompromis.

Kody JEL:  K1, K2, K4

Methods of Dispute Resolution Within Business Organizations

Summary

The purpose of the article is to provide an overview of various methods of dispute resolution between contracting parties. According to the hypothesis of the article, conflicts between contracting parties are functional in nature. Conflicts contribute to the reduction of litigation costs and allow the parties to continue their cooperation. The following research questions were posed in the article:

1.         What is the nature of conflict between contracting parties?

2.         Are different dispute resolution methods conducive to effective conflict resolution?

3.         Do the available dispute resolution methods promote solidarity and innovative behavior among contracting parties?

The article presents the nature of a conflict based on divergent interests of the contracting parties. Special emphasis is placed on the inevitable need to analyze conflicts from the point of view of an innovative approach to their essence. This is because such an approach is likely to provide a number of benefits, including those resulting from the assessment of the advisability of further escalation or a change in the perception of the divergent positions of the parties. The article reviews the relevant academic literature and legal acts concerning the legal and economic phenomenon in question. It provides an overview of alternative dispute resolution methods to court litigation. Last but not least, the article points out that alternative dispute resolution methods are an inevitable business tool that needs to be put in place to confirm an innovative approach to conflict resolution.

Keywords: conflict, dispute, mediation, arbitration, compromise.

JEL Codes: K1, K2, K4

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a10

Adam Kupczyk

Warsaw University of Life Sciences

Piotr F. Borowski

Vistula University

Application of interchange stations concept in achieving success in life

Summary

This interdisciplinary paper presents the concept of interchange stations as points in our lives when we may choose to change direction to achieve our goals, both professional and personal. How one decides which route to follow may depend on the influence of a role model, someone who either by design or by chance, with or without their knowledge, can inspire the choice made by the individual. The analysis has been prepared based on the authors’ considerations and extant literature review.

The competences associated with success in the current global environment are considered in light of the extant literature. These include entrepreneurship, creative thinking, determination and cultural expression.

The application of the interchange stations model is a novel way to illustrate the interaction of the elements within the mechanism of achieving success.

The results of the research will assist individuals, teams and organisations to pursue goals successfully and to be prepared for life and work in the modern world, which is unpredictable and ever-changing. In addition, this work highlights that the route to success is dynamic and not always straightforward, and that the influence of a role model is significant.

Keywords: success, role model, turning point, interchange station.

JEL Codes: M12, O15

Stosowanie koncepcji teorii stacji przesiadkowych w osiąganiu sukcesu życiowego

Streszczenie

W tym interdyscyplinarnym artykule przedstawiono koncepcję stacji przesiadkowych jako punktów w naszym życiu, w których możemy zmienić kierunek, aby osiągnąć swoje cele, zarówno zawodowe, jak i osobiste. To, jaką drogę wybrać, może zależeć od wpływu wzorca do naśladowania, kogoś, kto celowo lub przez przypadek, z wiedzą lub bez niej, może zainspirować wybór dokonany przez jednostkę. Analizę przygotowano na podstawie rozważań autorów oraz przeglądu istniejącej literatury.

Kompetencje wiążące się z sukcesem w obecnym środowisku globalnym rozpatrywane są w świetle istniejącej literatury. Należą do nich przedsiębiorczość, kreatywne myślenie, determinacja i ekspresja kulturowa.

Zastosowanie modelu stacji przesiadkowych jest nowatorskim sposobem zobrazowania interakcji elementów mechanizmu osiągnięcia sukcesu.

Wyniki badania pomogą jednostkom, zespołom i organizacjom skutecznie realizować cele oraz przygotować się do życia i pracy we współczesnym świecie, który jest nieprzewidywalny i ciągle się zmienia. Ponadto w pracy tej podkreślono, że droga do sukcesu jest dynamiczna i nie zawsze prosta, a wpływ wzorca do naśladowania jest znaczący.

Słowa kluczowe: sukces, wzór do naśladowania, punkt zwrotny, stacja przesiadkowa.

Kody JEL: M12, O15

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a11

 Barbara Karlikowska

Akademia Finansów i Biznesu Vistula

Wdrażanie zasad Społecznej odpowiedzialności biznesu szansą na lepszą pozycję konkurencyjną dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw

Streszczenie

Społeczna odpowiedzialność biznesu (Corporate Social Responsibility – CSR) to coraz częściej pojawiający się temat w sektorze mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw.  Wśród czynników, dla których firmy angażują się w CSR przeważa chęć wzmocnienia wizerunku organizacji, zyskanie zaufania i zaangażowania pracowników, zdobycie przewagi nad konkurencją czy polepszenie relacji ze społecznością lokalną.

Celem artykułu jest wskazanie wagi społecznej odpowiedzialności biznesu dla MMŚP i ogromu pracy, którą należy wykonać w najbliższym czasie, aby wszyscy przedsiębiorcy zrozumieli istotę odpowiedzialnego biznesu i znaczenie rozwoju zrównoważonego. To, co obecnie jest tematem dyskusji, niebawem, bo od 2026 r., stanie się obowiązkiem, gdyż wszyscy będą zobligowani do przygotowania i publikacji raportów niefinansowych. Niestety, stan wiedzy na temat celów zrównoważonego rozwoju (Sustainable Development Goals - SDG) wśród mikro-, małych i średnich przedsiębiorców (MMŚP) jest bardzo ograniczony i wydaje się, że przy obecnym stanie wiedzy raportowanie niefinansowe będzie niemożliwe.

Przed organizacjami wspomagającymi MMŚP pojawia się więc wyzwanie polegające na dotarciu do tych najmniejszych i większych stanowiących o sile polskiej gospodarki (99% zarejestrowanych firm) i przekazanie podstawowej wiedzy oraz przykładów dobrych praktyk, aby zrozumieli istotę zagadnienia i w pełni świadomie realizowali zadania narzucone przez Dyrektywę CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive).

Słowa kluczowe: małe i średnie przedsiębiorstwa, społeczna odpowiedzialność biznesu, sprawozdawczość niefinansowa.

Kody JEL: M14

Implementation of Corporal Social Responsibility principles is an opportunity for micro, small and medium enterprises for a better competitive position

Summary

Corporate Social Responsibility-is an increasingly popular topic in the micro, small and medium-sized enterprise sector.  Among the factors for which companies engage in CSR prevail the desire to enhance the image of the organization, gain the trust and commitment of employees, gain an advantage over the competition, or improve relations with the local community.

The purpose of the article is to point out the importance of corporate social responsibility for SMEs and the enormous amount of work that needs to be done in the coming time, so that all entrepreneurs understand the essence of responsible business and importance of sustainable development. What is currently a topic of discussion will soon, as of year 2026, become an obligation, as everyone will be required to prepare and publish non-financial reports. Unfortunately, the state of knowledge about sustainability among micro, small and medium-sized entrepreneurs is extremely limited, and that with the current state of knowledge non-financial reporting will be impossible.

Therefore, the challenge before organizations supporting SMEs is to reach out to those smallest and larger ones that constitute the strength of the Polish economy (99% of the percentage of registered companies) and provide them with basic knowledge and examples of good practice, so that they understand the essence of the issue and fully consciously carry out the tasks imposed by the Corporate Sustainability Reporting Directive.

Keywords: small business, Corporate Social Responsibility (CSR), non-financial reporting.

JEL Codes: M14

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a12

Wojciech Charemza

Vistula University

Carlos Díaz Vela

University of Leicester

Svetlana Makarova

University College London

Inflation targeting and probability forecasting

Summary

Issues related to the classification, interpretation, and estimation of inflationary uncertainties are addressed in the context of their application for constructing probability forecasts of inflation under inflationary targeting. It is shown that confusions in defining uncertainties lead to potential misunderstandings of such forecasts. The principal source of such confusion is ignoring the effect of feedback from the policy action undertaken on the basis of forecasts of inflation onto uncertainties. To resolve this problem, we apply the weighted skew-normal distribution for the estimation of the feedback-free inflation uncertainties. It has been used for analysing empirical distributions of multi-step inflation forecast errors obtained for 38 OECD countries. Results confirm its applicability and lead to constructive conclusions regarding the strength and asymmetry of monetary policy and, consequently, to proposing a new way of constructing probability forecasts (fan charts) for inflation-targeting countries.

Keywords: inflation forecasting, inflation targeting, uncertainty, monetary policy, skew-normal distributions.

JEL codes: C54, E37, E58

Cel inflacyjny i prognozowanie probabilistyczne

Streszczenie

W artykule omówiono zagadnienia związane z klasyfikacją, interpretacją i szacowaniem niepewności inflacyjnej w kontekście konstruowania probabilistycznych prognoz inflacji w warunkach istnienia celu inflacyjnego w polityce monetarnej. Wykazano, że niejednoznaczne definiowanie niepewności ekonomicznej prowadzi do nieporozumień w przy konstrukcji i interpretacji tego rodzaju prognoz. Ich głównym źródłem jest ignorowanie wpływu sprzężenia zwrotnego wynikającego z decyzji banków centralnych podjętych na podstawie prognoz inflacji na niepewność. W celu rozwiązanie tego problemu, stosujemy ważony rozkład skośno-normalny do oszacowania elementów niepewności inflacji niezależnych od sprzężenia zwrotnego. Rozkład ten wykorzystano go do analizy empirycznych rozkładów błędów prognoz inflacji dla 38 krajów OECD. Wyniki symulacyjne i empiryczne potwierdzają przydatność zastosowanej metody i prowadzą do konstruktywnych wniosków dotyczących siły i asymetrii polityki pieniężnej. W rezultacie artykuł proponuje nowy sposób konstruowania prognoz prawdopodobieństwa inflacji dla krajów prowadzących politykę monetarną w oparciu o cel inflacyjny.

Słowa kluczowe: prognozowanie inflacji, cel inflacyjny, niepewność, polityka monetarna, rozkłady skośno-normalne.

Kody JEL: C54, E37, E58

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a13

Ryszard Michalski

Akademia Finansów i Biznesu Vistula

Polityka pieniężna Polski w latach 2022-2023 - osiąganie płaskowyżu inflacyjnego czy wyższych poziomów cen?

Streszczenie                                                                                                                                           

Autor analizuje funkcjonowanie polskiej polityki pieniężnej w latach 2022-2023 w warunkach wysokiej inflacji. Polityka pieniężna w tym okresie nie była wystarczająco efektywna w zwalczaniu silnej presji inflacyjnej pochodzącej zarówno ze źródeł wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Znacząco wspomagała rząd, ułatwiając mu wzrost dochodów podatkowych i obniżkę kosztów obsługi długu publicznego. Powstaje pytanie, czy władze monetarne należycie wypełniały swój konstytucyjny mandat, ponieważ złoty tracił swą siłę nabywczą w kraju i wobec walut obcych. Głównym od lat dylematem polskiej polityki pieniężnej jest nadpłynność systemu bankowego, która wpływa negatywnie na efektywność instrumentarium monetarnego. NBP nie potrafi sobie z nią poradzić, co prowadzi do spadku znaczenia prowadzonej polityki pieniężnej. Przezwyciężenie nierozwiązanych dotąd dylematów wymagałoby nie tylko zmian instytucjonalnych, ale także przewartościowania samej koncepcji polityki.

Słowa kluczowe: polityka pieniężna, inflacja, polityka stóp procentowych i kursu walutowego, nadpłynność sektora bankowego, dług publiczny.

Kody JEL: E44, E51, F34, F36, G01, G28

Poland’s monetary policy in the years 2022-2023 – reaching inflationary plateau or higher levels of prices?

Summary                                                                                                                                                            

The article aims to analyse the functioning of Polish monetary policy in the years 2022-2023 under high inflation. The policy wasn’t sufficiently effective at combatting strong inflationary pressure coming both from internal and external sources. It brought significant benefits to the government, which was able to increase its tax revenue and reduce the cost of servicing the public debt.  The question arises whether Poland’s monetary authorities were fulfilling their constitutional mandate because the Polish zloty was losing its purchasing power at home and relative to foreign currencies. For years the main problem of Poland's monetary policy is the over-liquidity of the banking system, which negatively impacts NBP's ability to use its monetary instruments and decreases importance of conducted policy.. Resolving these dilemmas would require not only institutional changes, but also a re-evaluation of the policy concept.

Key words: monetary policy, inflation, interest rate and exchange rate policies, over-liquidity of the banking sector, public debt.

JEL Codes:  E44, E51, F34, F36, G01, G28

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a14

Zbigniew Zimny

Vistula University

The Polish paradox: thriving FDI under populist government

Summary

The objective is to examine the impact of Poland’s populist government on inward FDI performance. At the outset the government declared that Poland would rely more on domestic capital and pursued less-friendly FDI policy than all preceding governments since the fall of Communism.  FDI climate deteriorated, resulting in Poland’s slipping positions in the rankings of institutional determinants of FDI. This, however, defying the theory and findings of empirical research, did not result in weaker FDI performance over time and vis a vis Poland’s key competitors for FDI in the first term of populists (2016-2019). In the second term FDI performance significantly improved and FDI inflows in 2021-2022 reached record levels never seen before. The paper offers an explanation of these unexpected developments, including, among others, double-edged FDI policy, favorable external economic circumstances, and geopolitical developments, which have altered host country’s FDI determinants, favoring countries such as Poland.

Key words: populist government, foreign direct investment, multinational enterprises, institutions and FDI, populism and FDI.

JEL Codes: F21, F23, F52, O25, O43

POLSKI PARADOKS: ROZKWIT BEZPOŚREDNICH INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH POD POPULISTYCZNYMI RZĄDAMI

Streszczenie

Celem jest zbadanie wpływu populistycznego rządu Polski na napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). Rząd deklarował od początku, że Polska będzie w większym stopniu opierać się na kapitale rodzimym i prowadził mniej przyjazną politykę BIZ niż wszystkie poprzednie rządy po upadku komunizmu.  Klimat wobec BIZ pogorszył się, co spowodowało spadek pozycji Polski w rankingach instytucjonalnych uwarunkowań BIZ. To jednak, wbrew teorii i wynikom badań empirycznych, nie przełożyło się na słabsze wyniki BIZ w czasie i w stosunku do głównych konkurentów Polski o BIZ w pierwszej kadencji populistów (2016-2019). W drugiej kadencji wyniki BIZ znacznie się poprawiły, a napływ BIZ w latach 2021-2022 osiągnął rekordowy poziom, jakiego nigdy wcześniej nie widziano. W artykule wyjaśniono te nieoczekiwane zjawiska, w tym m.in. obosieczną politykę wobec BIZ, korzystne zewnętrzne uwarunkowania gospodarcze oraz napięcia geopolityczne, które zmieniły determinanty BIZ w krajach goszczących, faworyzując kraje takie jak Polska.

Słowa kluczowe: populistyczny rząd, bezpośrednie inwestycje zagraniczne, korporacje transnarodowe, instytucje a BIZ, populizm a BIZ.

Kody JEL: F21, F23, F52, O25, O43

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a15

Sebastian Płóciennik

Akademia Biznesu i Finansów Vistula

Gospodarczy wymiar Zeitenwende: kryzys dóbr publicznych i zmiana modelu RFN w wyniku wojny w Ukrainie

Streszczenie

Po wybuchu wojny w Ukrainie Niemcy ogłosiły paradygmat Zeitenwende – głębokiej zmiany otoczenia dla funkcjonowania państwa i gospodarki w wyniku nowych zagrożeń i napięć geopolitycznych. W kategoriach ekonomicznych można ją określić jako szok po stronie podaży dwóch dóbr publicznych: bezpieczeństwa oraz globalnej przestrzeni wymiany gospodarczej. Niemiecki system gospodarczy był szczególnie narażony na ich ewentualny deficyt ze względu na zależność wojskową od USA, energetyczną od Rosji oraz handlową od Chin. Reakcja na Zeitenwende dopiero się rozpoczęła, jednak już można wskazać wyłaniające się zmiany w niemieckiej polityce gospodarczej. RFN zdecydowała się na utworzenie nowego funduszu na finansowanie armii, wzrost interwencjonizmu oraz bardziej elastyczne podejście do restrykcji fiskalnych. Niemcy zdołały również dość szybko zdywersyfikować źródła dostaw energii po nałożeniu sankcji na Rosję oraz zainicjować zmianę podejścia do relacji z Chinami. Reakcje na Zeitenwende mogą zainicjować głębsze zmiany instytucjonalne w kapitalizmie RFN – zwłaszcza w sferze fiskalnej oraz modelu rozwoju opartym na eksporcie.

Słowa kluczowe: Niemcy, Zeitenwende, globalizacja, handel zagraniczny, energia.

Kody JEL: P00

The economic dimension of the Zeitenwende: the crisis of public goods and the change of the German model as a result of the war in Ukraine

Summary

After the outbreak of the war in Ukraine, Germany announced the Zeitenwende paradigm—a profound change in the environment for the functioning of the state and economy due to new threats and geopolitical tensions. In economic terms, it can be described as a supply shock of two public goods—security and the global economic exchange space. The German economic system was particularly vulnerable to their potential deficit due to military dependence on the USA, energy dependence on Russia, and trade dependence on China. The reaction to Zeitenwende has just begun, but emerging changes in German economic policy can already be identified. Germany has decided to create a new fund for financing the army, increase interventionism, and adopt a more flexible approach to fiscal restrictions. Germany has also managed to diversify energy supply sources fairly quickly after imposing sanctions on Russia and to initiate a shift in its approach to relations with China. Reactions to Zeitenwende may trigger deeper institutional changes in Germany's capitalism—especially in the fiscal sphere and the export-based development model.

Keywords: Germany, Zeitenwende, globalization, foreign trade, energy.

JEL Codes: P00

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a16

Mirosław Bojańczyk

Vistula University

US PUBLIC DEBT - whether the debt is getting out of control?

Summary

Public debt has been growing rapidly in many countries in recent years. This is possible, among others: thanks to the rapid development of financial markets. Rapidly developing financial institutions and new financial instruments have made it much easier to finance public debt. The key question here is whether the debt in many countries is not too high or whether it has gotten out of control. According to Wagner's law, nothing bad happens in the economy when the debt increases in proportion to the GDP growth rate of a given country. The analyzes conducted in the article showed that in the USA in the years 1990-2022 the public debt increased much faster than the GDP growth. What's worse, it grew quickly even in years when GDP was falling. The very high level of debt poses an increasing threat to the stability of the global economy. In conditions of high inflation, the cost of servicing public debt increases rapidly. The US has been heavily indebted in recent years, but the cost of financing its debt was relatively low due to having an international currency. It won't be so good in other countries.

Keywords: public debt, GDP growth, Wagner’s law.

JEL Codes: A19

DŁUG PUBLICZNY USA - czy dług wymyka się spod kontroli?

Streszczenie

W ostatnich latach w wielu krajach szybko rośnie dług publiczny. Jest to możliwe m.in. dzięki rozwojowi rynków finansowych. Szybko rozwijające się instytucje finansowe i nowe instrumenty finansowe bardzo ułatwiły finansowanie długu publicznego. Pojawia się tu kluczowe pytanie, czy ten dług w wielu krajach nie jest zbyt wysoki, czy nie wymknął się on spod kontroli. Zgodnie z prawem Wagnera, w gospodarce nie dzieje się nic złego, gdy ten dług rośnie proporcjonalnie do tempa wzrostu PKB danego kraju. Przeprowadzone w artykule analizy wykazały, że w USA w latach 1990-2022 dług publiczny wrastał znacznie szybciej niż rosło PKB. Co gorsza, szybko on rósł nawet w latach, gdy PKB spadało. Bardzo wysoki poziom zadłużenia stanowi coraz większe zagrożenie dla stabilności gospodarki światowej. W warunkach wysokiej inflacji szybko rośnie koszt obsługi długu publicznego. USA bardzo mocno zadłużały się w ostatnich latach, ale koszt finansowania ich długu, ze względu na posiadanie międzynarodowej waluty był względnie niski. W innych krajach tak dobrze już nie będzie.

Słowa kluczowe: dług publiczny, wzrost PKB, prawo Wagnera.

Kody JEL: A19

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a17

Grzegorz Mathea

Akademia Finansów i Biznesu Vistula

Status granicy irlandzkiej w świetle porozumień między Unią Europejską a Zjednoczonym Królestwem w kontekście Protokołu Irlandzkiego i Formatu Windsorskiego

Streszczenie

W artykule przedstawiono analizę tej części negocjacji związanych z wyjściem Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej, która dotyczyła bezpośrednio granicy irlandzkiej. Zdaniem autora, tekst ma również przybliżyć unikalne mechanizmy zastosowane w regulacjach prawnych określających status granicy irlandzkiej i de facto całej Irlandii Północnej. Decyzja podjęta przez Brytyjczyków w referendum z 23 czerwca 2016 r. wpłynęła w znaczący sposób na status granicy irlandzkiej i stanowiła najpoważniejsze zagrożenie dla procesu pokojowego w Irlandii Północnej od podpisania Porozumienia Wielkopiątkowego w 1998 r. Los procesu pokojowego bezwzględnie zależy od sukcesu rozwiązań przyjętych w toku negocjacji między Wielką Brytanią a Komisją Europejską.

Słowa kluczowe: Irlandia, Irlandia Północna, Ulster, Brexit, Komisja Europejska, Wielka Brytania, Zjednoczone Królestwo.

Kody JEL: F5, H7, N4

The status of the Irish border in the light of the agreements between the European Union and the United Kingdom in the context of the Irish Protocol and the Windsor Format

Summary

This article presents analysys of the negotiations related to Great Britain's exit from the European Union, which directly concerned the Irish border. It is also intended to present the mechanisms used in the legal regulations determining the status of the Irish border and, de facto, the whole of Northern Ireland. The decision taken by the British in the referendum of June 23, 2016 had a significant impact on the status of the Irish border and constituted most serious threat to the peace process in Northern Ireland since the signing of the Good Friday Agreement in 1998. The fate of the peace process absolutely depends on the success of the solutions adopted during the negotiations between Great Britain and the European Commission.

Keywords: Ireland, Northern Ireland, Ulster, Brexit, European Commission, Great Britain, United Kingdom.

JEL Codes: F5, H7, N4

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a18

Magdalena El Ghamari

Collegium Civitas

Post Daesh Libya: Challenges of internal security policy

Summary

This article examines the challenges of internal security policy in Libya during the post-Daesh era from 2019 to 2021. It explores the impact of Daesh's presence, political fragmentation, and external interventions on Libya's security landscape. The study employs a multifaceted approach, integrating theoretical frameworks such as security dilemma theory, state failure theory, human security approach, complex systems theory, and critical security studies. Drawing upon a comprehensive review of scholarly literature and primary data sources, including official statements, the research analyzes the interplay between internal divisions, terrorism, migration, and governance challenges in shaping security policy. The findings highlight the need for holistic strategies addressing the root causes of insecurity, strengthening governance, and fostering regional cooperation. The study underscores the importance of governance reforms, disarmament initiatives, and inclusive political dialogue to build a sustainable peace framework in Libya.

Keywords: Daesh (Islamic State) in Libya; Political instability; Security policy; Libyan Political Dialogue Forum; Government of National Unity (GNU); Government of National Accord (GNA), the Libyan National Army (LNA).

JEL Codes: K14, Z12, Z19

Libia po Daesz: Wewnętrzne wyzwania polityki bezpieczeństwa

Streszczenie

W artykule analizie poddano wyzwania związane z polityką bezpieczeństwa wewnętrznego w Libii po aktywności organizacji terrorystycznej Daesz w latach 2019-2021. Punktem wyjścia rozważań jest libijskie środowisko bezpieczeństwa oraz wewnętrzna sytuacja polityczna w kraju, zdominowana przez dwa zwalczające się rządy, pogłębiające fragmentację polityczną. Metodologia prowadzonych badania opiera się na interdyscyplinarnym podejściu do teorii polityki bezpieczeństwa, wskazując na relację z dylematami bezpieczeństwa, teorie państw upadłych oraz nauki o polityce. Na podstawie analizy literatury naukowej oraz źródeł pierwotnych, autorka zweryfikowała wzajemne oddziaływanie wewnętrznych podziałów politycznych oraz libijskie środowisko aktywności terrorystycznej, kształtujących politykę bezpieczeństwa. Wyniki podkreślają potrzebę holistycznych strategii, które adresują podstawowe przyczyny braku bezpieczeństwa, wzmacniają zarządzanie państwem oraz wspierają współpracę regionalną. Szczególną uwagę należy również zwrócić na podejmowane reformy w procesie tranzycji libijskiej, jak inicjatywy rozbrojeniowe oraz dialog polityczny, prowadzący do budowania zrównoważonej polityki w Libii.

Słowa kluczowe: Daesz; Państwo Islamskie; Libii; polityka bezpieczeństwa; Libijskie Forum Dialogu Politycznego; Rząd Jedności Narodowej (GNU); Rząd Porozumienia Narodowego (GNA), Libijska Armia Narodowa (LNA).

Kody JEL: K14, Z12, Z19

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a19

Zbigniew Romek

Akademia Finansów i Biznesu Vistula

Okoliczności likwidacji (rozformowania) 1. Warszawskiej Dywizji Zmechanizowanej im. Tadeusza Kościuszki

Streszczenie

Autor odpowiada na pytanie, w jakich okolicznościach i z jakich powodów rząd polski podjął w 2010 r. decyzję o likwidacji 1. Warszawskiej Dywizji Zmechanizowanej im. Tadeusza Kościuszki. Wraz ze wstąpieniem w 1999 r. do NATO tylko 17% naszej armii spełniało standardy obowiązujące w Pakcie Północnoatlantyckim. Ponadto rozpoczęto proces tworzenia armii zawodowej, co zawsze wiązało się ze zmniejszeniem liczby żołnierzy. Jednak podstawowym czynnikiem podjętej decyzji była nazbyt optymistyczna ocena sytuacji międzynarodowej przez organa polityczne NATO oraz podjęta współpraca gospodarcza z Rosją przez szereg krajów Unii Europejskiej. Niemcom, Francji i innym krajom zachodnim wydawało się, że dzięki wspólnym zyskom finansowym Moskwa porzuci politykę imperialną i nie będzie zagrażać swoim sąsiadom, krajom NATO oraz pokojowi na świecie. 

Słowa kluczowe: likwidacja 1. Warszawskiej Dywizji Zmechanizowanej im. T. Kościuszki, uzawodowienie armii polskiej, kontakty gospodarcze Unii Europejskiej z Rosją, ignorowanie tendencji imperialnych Moskwy.

Kody JEL: M21, O16

Circumstances of the liquidation (disbandment) of the 1st Warsaw Mechanized Division named after Tadeusz Kościuszko

Summary

The article answers the question in what circumstances and for what reasons the Polish government decided in 2010 to liquidate the 1^st. Warsaw Mechanized Division named Tadeusz Kościuszko. When we joined NATO in 1999, only 17% of our army met the standards applicable in the North Atlantic Treaty Organization. In addition, the process of creating a professional army began, which always involved reducing the number of soldiers.

However, the basic factor in the decision to liquidate the division was an overly optimistic assessment of the international situation by NATO's political bodies and the economic cooperation with Russia undertaken by several European Union countries. Germany, France, and other Western countries thought that thanks to shared financial gains, Moscow would abandon its imperial policy and not threaten its neighbors, NATO countries and world peace.

Keywords: liquidation of the 1st Warsaw Mechanized Division named after T. Kościuszko, professionalization of the Polish army, economic contacts of the European Union with Russia, ignoring Moscow's imperial tendencies.

JEL Codes: M21, O16

DOI: doi.org/10.34765/sp.0423.a20

Nr 3(76)/2023

Michalina Mróz

University of Information Technology and Management in Rzeszow

Jakub Boratyn

University of Information Technology and Management in Rzeszow

Student self-assessment of entrepreneurial potential and the decision to start a business

Summary

This article explores the self-assessment of entrepreneurial potential among students, particularly in the context of a post-pandemic world that has seen changes in the labor market and a rise in global uncertainty about employment. In response to these shifts, students are increasingly recognizing the importance of an entrepreneurial mindset, self-reliance and optimize their potential to start their own businesses and thereby achieve greater employment-related independence. The study uses empirical data from a survey conducted on a sample of 1,526 students which is 29.8% of all students at the University of Information Technology and Management (UITM) in Rzeszow. This research sample is representative and comparable across various educational study paths offered in both in Polish and English.

The article emphasizes the importance of setting up new businesses, including online ventures, and at the same time underscores the importance of basic knowledge in the formal and legal aspects of entrepreneurship. These aspects include understanding the forms of legal organization of the enterprises, methods of tax settlement and potential forms of financial support from external entities. The article identifies a gap in the current educational offer, pointing out the necessity for specialized knowledge related not only in starting but also in managing a business effectively.

The study verifies two research hypotheses. Firstly, it reveals that only a limited number of students use their entrepreneurial potential by planning to start new businesses. Secondly, the study finds no significant difference in self-assessment of entrepreneurial potential across genders, indicating a uniform perception of entrepreneurial capabilities among male na female respondents.

Keywords: Entrepreneurial management, business management, leadership, entrepreneurship, business, individual potential.

JEL Codes: J16, L26

Studencka samoocena potencjału przedsiębiorczości a decyzja o rozpoczęciu działalności gospodarczej

Streszczenie

W niniejszym artykule podjęto próbę zbadania samooceny potencjału przedsiębiorczości wśród studentów. Badanie wykonano w sytuacji postpandemicznej, w której odnotowano wzmożenie zakładania własnych działalności gospodarczych. W obliczu zmian na rynku pracy i rosnącej globalnej niepewności dotyczącej zatrudnienia studenci dostrzegają potrzebę przedsiębiorczego spojrzenia na samodzielność i optymalizację swojego potencjału do zakładania własnych działalności gospodarczych, a tym samym osiągnięcia większej niezależności związanej z zatrudnieniem. W badaniu wykorzystano dane empiryczne z badań przeprowadzonych na próbie 1526 studentów (tj. 29,8% ogółu studiujących) Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, z zachowaniem reprezentatywności próby badawczej oraz porównywalności w przekroju ścieżek studiów kształcenia realizowanych w językach polskim i angielskim.

W artykule podkreślono istotność zakładania nowych przedsiębiorstw, również w sferze online oraz jednocześnie znaczenie wiedzy podstawowej w formalno-prawnych aspektach związanych z  przedsiębiorczością, jak formy organizacji prawnej przedsiębiorstwa, sposoby rozliczeń podatkowych czy potencjalne formy wsparcia finansowego z jednostek zewnętrznych. Zidentyfikowano potrzebę stworzenia oferty edukacyjnej w zakresie specjalistycznej wiedzy związanej nie tylko z założeniem własnej firmy, ale również jej prowadzeniem.

Badanie weryfikuje pozytywnie dwie hipotezy badawcze. Po pierwsze, ograniczona liczba studentów realizuje swój potencjał przedsiębiorczy planując zakładanie nowych przedsiębiorstw. Po drugie, niezależnie od płci ankietowanych osób nie wykazano różnicy w samoocenie potencjału przedsiębiorczego.

Słowa kluczowe: zarządzanie przedsiębiorczością studencką, zarządzanie działalnością gospodarczą, przywództwo, przedsiębiorczość, potencjał przedsiębiorczy jednostki.

Kody JEL: J16, L26

DOI: doi.org/10.34765/sp.0323.a01

Dorota Gizicka

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Shaping the Social Personality of Young People in the Digital Era. An Outline of the Problem

Summary

Young people function in two worlds, the real and the virtual. The impact of digital media is very significant. However, significant people and authorities must play an important role in the process of growing up. Despite their strong anchoring in the virtual world, young people feel the need for social relationships. They need good role models, inspiring conversations, listening skills and strong reference points. The article attempts to outline several perspectives and problems in the subject area. The personality of the significant other is important in implementing the idea of positively creating good role models among young people. Its influence can be decisive for a young person’s entire life.

Keywords: society, significant person, maturing of a person.

JEL Codes: I23, Z13

Kształtowanie społecznej osobowości młodzieży w erze cyfrowej. Zarys problemu

Streszczenie

Młodzież funkcjonuje w dwóch światach, realnym i wirtualnym. Oddziaływanie mediów cyfrowych jest bardzo znaczące. Jakkolwiek jednak w procesie dorastania istotna rolę muszą odgrywać osoby znaczące, autorytety. Mimo mocnego zakotwiczenia w świecie wirtualnym młodzi ludzie odczuwają potrzebę relacji społecznych. Potrzebują dobrych wzorców, inspirujących rozmów, wysłuchania i mocnych punktów odniesienia. W artykule podjęto próbę zarysowana kilku perspektyw i problemów w przedmiotowym obszarze. Istotne znaczenie w realizacji idei pozytywnego kreowania dobrych wzorców wśród młodzieży ma osobowość samej osoby znaczącej. Jej wpływ może być decydujący w całym życiu młodego człowieka.

Słowa kluczowe: społeczeństwo, osoba znacząca, dojrzewanie osoby.

Kody JEL: I23, Z13

DOI: doi.org/10.34765/sp.0323.a02

Artur Kwasek

Uczelnia Techniczno-Handlowa w Warszawie

Maria Kocot

Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Analiza postaw i oczekiwań studentów w warunkach pandemii COVID-19 w świetle badań własnych

Streszczenie

W artykule przeprowadzono analizę postaw i oczekiwań studentów polskich uczelni wobec oferty edukacyjnej wyższych uczelni. Zaprezentowano wyniki badań ankietowych, przeprowadzonych w maju 2022 r. Próbę badawczą stanowiło 1018 studentów z różnych polskich uczelni. Przeprowadzone badania umożliwiły przedstawienie oczekiwań studentów związanych z rozpoczęciem studiów, a także wyszczególnienie kwestii, które zadecydowały o wyborze uczelni i kierunków studiów. Nakreślono również słabe strony oferty edukacyjnej. Uzyskana wiedza może istotnie ulepszyć ofertę edukacyjną, wyeliminować jej mankamenty, przyczyniać się do spełnienia oczekiwań studentów.

Słowa kluczowe: e-learning, studenci, uczelnia, nauczanie, Covid-19.

Kody JEL: O10 

Analysis of students' attitudes and expectations in the light of own research

Summary

The aim of the article was to analyse the attitudes and expectations of Polish universities towards the educational offer of universities. The article presents the results of the survey conducted in May 2022. The research sample consisted of 1018 students from various Polish universities. The conducted research made it possible to present students' expectations related to the beginning of studies, as well as to specify the issues that determined the choice of the university and fields of study. Weaknesses of the educational offer were also outlined. The acquired knowledge can significantly improve the educational offer, eliminate its shortcomings, and contribute to meeting students' expectations.

Keywords: e-learning, students, university, teaching, Covid-19.

JEL Codes: O10

DOI: doi.org/10.34765/sp.0323.a03

Małgorzata Laskowska

Instytut Edukacji Medialnej i Dziennikarstwa

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Kompetencja etyczna: model nauczania według National Communication Assotiation

Streszczenie

Kompetencja etyczna to dziś – nie tylko w mediach, ale w każdym miejscu pracy – szczególnie cenna umiejętność. Zdobywana czy doskonalona jest m.in. podczas edukacji, np. w ramach zajęć z etyki komunikacji. A zatem celem badawczym było określenie modelu nauczania etyki komunikacji (communication ethics) według amerykańskiego stowarzyszenia National Communication Association.  Niniejszy model nauczania określono na podstawie opisów kursów z etyki komunikacji, dostępnych na stronie stowarzyszenia. Pytania badawcze to m.in.: Jaki model nauczania etyki komunikacji jest popularyzowany przez National Communication Association? Jaka tematyka podejmowana jest w ramach nauczania etyki komunikacji?

Jedna z hipotez badawczych brzmi: Nauczanie etyki komunikacji w ujęciu National Communication Association ma charakter uniwersalny, tj. odpowiedni nie tylko dla dziennikarzy, ale także dla innych zawodów. W badaniu posłużono się metodą analizy treści. Uzyskane wyniki mogą posłużyć międzynarodowej wymianie edukacyjnej w doskonaleniu nauczania formalnego i poza formalnego etyki komunikacji i mediów.

Słowa kluczowe: kompetencja etyczna, etyka komunikacji, National Communication Association, edukacja dziennikarska, nauczanie etyki.

Kody JEL: Y90

Ethical Competence: Teaching Model According to the National Communication Association

Summary

Ethical competence is now, not only in the media but in every workplace, a particularly valuable skill. It is acquired or refined, among other ways, during education, such as in communication ethics classes. Therefore, the research objective was to determine the teaching model of communication ethics according to the American association, the National Communication Association. This teaching model was identified based on descriptions of communication ethics courses available on the association's website. Research questions included, among others, What teaching model of communication ethics is promoted by the National Communication Association? What topics are addressed in the teaching of communication ethics? One of the research hypotheses is: Teaching communication ethics according to the National Communication Association is universal, suitable not only for journalists but also for other professions. The content analysis method was employed in the study. The obtained results can contribute to international educational exchange in improving both formal and informal teaching of communication and media ethics.

Keywords: ethical competence, communication ethics, National Communication Association, journalism education, teaching ethics.

JEL Codes: Y90

DOI: doi.org/10.34765/sp.0323.a04

Małgorzata Gosek

Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie

Andrzej Adamski

Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie

EDUKACJA MEDIALNA W POLITYCE OŚWIATOWEJ INSTYTUCJI PAŃSTWOWYCH ORAZ DZIAŁANIACH ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W POLSCE

Streszczenie

W dobie przyspieszenia rozwoju sztucznej inteligencji i nasilających się negatywnych efektów oddziaływania mediów na dzieci i młodzież, coraz ważniejsza staje się dopasowana do nowych wyzwań edukacja medialna. Celem niniejszego artykułu jest odpowiedź na pytanie, jak instytucje państwowe w Polsce realizują zadanie edukacji medialnej, zwłaszcza skierowanej do dzieci i młodzieży. Cel zostanie zrealizowany poprzez analizę polityki oświatowej instytucji państwowych – to znaczy ministra odpowiedzialnego za kwestie oświaty w Polsce oraz Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Autorzy odniosą się również skrótowo do działań organizacji pozarządowych zaangażowanych w edukację medialną. Omawiane w artykule zagadnienia opracowane zostały w oparciu o analizę dokumentów, aktów prawnych oraz literaturę przedmiotu. W pierwszej kolejności nakreślono rolę Ministerstwa odpowiedzialnego za kwestie edukacji (w zależności od okresu historycznego, miało ono różne nazwy i zakres kompetencji) i przedstawiono wnioski z analiz dokumentów prawnych regulujących edukację medialną uczniów i nauczycieli. Następnie zarysowano rolę Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (KRRiT) w edukacji medialnej. W kolejnym kroku omówiono działania organizacji pozarządowych i wybrane projekty dotyczące edukacji medialnej. Na koniec zostały podsumowane wnioski ze zgromadzonych analiz i zweryfikowany cel artykułu.

Słowa kluczowe: edukacja medialna, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Ministerstwo Edukacji i Nauki

Kody JEL: H75, I28

MEDIA LITERACY IN THE EDUCATIONAL POLICY OF STATE INSTITUTIONS AND THE ACTIVITIES OF NON-GOVERNMENTAL ORGANIZATIONS IN POLAND

Summary

In an era of accelerating development of artificial intelligence and intensifying negative effects of the media on children and adolescents, media literacy education tailored to the new challenges is becoming increasingly important. This article aims to answer the question of how state institutions in Poland carry out the task of media education, particularly aimed at children and adolescents. The goal will be achieved by analyzing the educational policy of state institutions - that is, the minister responsible for education in Poland and the National Broadcasting Council. The authors will also briefly refer to the activities of non-governmental organizations involved in media literacy. The issues discussed in the article were developed based on the analysis of documents, legal acts and literature on the subject. First, the role of the Ministry in charge of education issues is outlined (depending on the historical period, it had different names and responsibilities) and the conclusions of the analysis of legal documents regulating media education of students and teachers are presented. Next, the role of the National Broadcasting Council (KRRiT) in media education was outlined. In the next step, the NGOs' activities and selected media education projects were discussed. Finally, the conclusions of the collected analysis and the revised purpose of the article were summarized.

Keywords: media literacy, National Broadcasting Council, Ministry of Education.

JEL Codes: H75, I28

DOI: doi.org/10.34765/sp.0323.a05

Justyna Berniak-Woźny

Tischner European University

Małgorzata Wejsis-Gołębiak

University of Information Technology and Management

Business Diplomacy: A Bibliometric Analysis and Pathways for Future Research

Summary

Business diplomacy acts as a strategic instrument for corporations navigating the intricacies of the global business landscape. This involves establishing, maintaining, and navigating relationships with external organizations and internal stakeholders to achieve business goals and positively influence the business environment. This article presents a comprehensive bibliometric analysis of the field of business diplomacy, aiming to unravel its structure, dynamics, and trends. Three research questions guide the exploration: RQ1. What is the structure of research on business diplomacy? RQ2. What are the dynamics and significant activities within business diplomacy? RQ3. What are the prospective research directions? The bibliometric analysis covered 74 publications extracted from the Scopus database. Employing a two-stage analysis with Microsoft Excel and VOSviewer, the study identifies key contributing countries, authors, sources, and critical themes within the field. Furthermore, a thorough examination of 10 publications, chosen through bibliographic coupling analysis, enhanced the results, identifying key research trends and insights, and contributing to an enriched understanding of the research area. The study concludes by proposing future research paths to guide practitioners and researchers contributing to the evolving landscape of business diplomacy.

Keywords: Business Diplomacy, Economic Diplomacy, Corporate Diplomacy, Bibliometric Analysis, Scientific Mapping, Research Agenda.

JEL Codes: F23, F50

Dyplomacja biznesowa: analiza bibliometryczna i przyszłe kierunki badań

Streszczenie

Dyplomacja biznesowa to strategiczne narzędzie firm operujących w zmiennym krajobrazie globalnego środowiska biznesowego. Obejmuje ona nawiązywanie, utrzymywanie i kierowanie relacjami z zewnętrznymi i wewnętrznymi interesariuszami. W artykule przeprowadzono analizę bibliometryczną obszaru dyplomacji biznesowej, która miała na celu zrozumienie jego struktury, dynamiki i trendów. Artykuł odpowiada na 3 pytania badawcze: 1. Jaka jest struktura badań nad dyplomacją biznesową? 2. Jaka jest dynamika badań nad dyplomacją biznesową? 3. Jakie są potencjalne kierunki dalszych badań w obszarze dyplomacji biznesowej? Analiza bibliometryczna obejmowała 74 publikacje z bazy Scopus. Przy użyciu dwuetapowego podejścia oraz korzystając z programów Microsoft Excel i VOSviewer, w pierwszym kroku zidentyfikowano kluczowe kraje, autorów, źródła i główne tematy w badanym obszarze. Następnie analizie  poddano 10 publikacji zidentyfikowanych na podstawie analizy powiązań bibliograficznych. Na zakończenie przedstawiono propozycje przyszłych kierunków badań, które przyczynią się do rozwoju tego nowego obszaru badawczego.

Słowa kluczowe: dyplomacja biznesowa, dyplomacja ekonomiczna, dyplomacja korporacyjna, analiza bibliometryczna, mapowanie naukowe, agenda badawcza.

Kody JEL:  F23, F50

DOI: doi.org/10.34765/sp.0323.a06

Ludmiła Stemplewska

Akademia Finansów i Biznesu Vistula
Zarządzanie kapitałem ludzkim przez strach, kontrowersyjna droga do krótkotrwałych wyników

Streszczenie

Celem artykułu jest analiza i ocena skutków odczuwania strachu w miejscu pracy przez kapitał ludzki przedsiębiorstw oraz zaprezentowanie autorskiego „12-etapowego modelu eliminacji strachu z zarządzania rozwojem kapitału ludzkiego”. Wyniki badań potwierdzają, że zarządzanie przez strach, choć dosyć często jest skuteczne w krótkim okresie, budzi kontrowersje, negatywne skojarzenia i ma destruktywne skutki. To podejście opiera się na wykorzystywaniu strachu, presji, manipulacji oraz surowych metod, aby zmotywować pracowników do osiągania celów organizacji lub prywatnego celu menadżera. Pomimo potencjalnych korzyści, jak np. natychmiastowe rezultaty, przeprowadzone badania pilotażowe pokazują, że długoterminowe konsekwencje dla przedsiębiorstwa i kapitału ludzkiego  są jednak niekorzystne.

Słowa kluczowe: zarządzanie strachem, model eliminacji strachu z zarządzania rozwojem kapitału ludzkiego.

Kody JEL: M59

Managing human capital through fear, a controversial path to short-term results

Summary

The aim of the article is to analyse and assess the effects of fear in the workplace by the human capital of enterprises and to present a "12-stage model eliminating fear from managing the development of human capital". Research results confirm that management by fear, although quite often effective in the short term, raises controversy, negative associations and destructive effects. This approach is based on the use of fear, pressure, manipulation and harsh methods to motivate employees to achieve organizational goals or the manager's private goal. Despite the potential benefits, such as immediate results, pilot studies have shown that the long-term consequences for the company and human capital are negative.

Keywords: fear management, model of eliminating fear from managing human capital development.

JEL Codes: M59

DOI: doi.org/10.34765/sp.0323.a07

Jolanta Zombirt

Akademia Finansów i Biznesu Vistula

Środki publiczne a pomoc dla banków. Przypadek Carige Banca

Streszczenie

Celem artykułu  jest wskazanie na okoliczności, w jakich państwo może angażować środki publiczne w pomoc dla banków. Wskazuje się, że środki te nie mogą, co do zasady, być kierowane do instytucji finansowych, które mają problemy finansowe z własnej winy (np. złego zarządzania). Nie mogą też być udzielane instytucjom, których likwidacja nie zagrażałaby interesowi publicznemu. Wskazuje się na ogólne reguły ratowania banków, które zawiera Dyrektywa o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków.

Artykuł podaje przykłady, w których pomoc państwa może być uznana przez Komisję Europejską za zgodną z przepisami UE. Na podstawie informacji (głównie od KE) przeprowadzono analizę przypadków, kiedy to wspomaganie banków było zaakceptowane przez KE. Podkreślono, że dzieje się tak, gdy państwo działa na zasadach rynkowych, tj. kiedy za udzielenie np. gwarancji otrzymuje wynagrodzenie, jakie uznałby inwestor prywatny.

Opisano przypadek nieistniejącego już Banca Carige i wysiłki rządu włoskiego na rzecz jego ratowania. Wnioski sformułowane na tej podstawie wskazują na próby takich działań nie zawsze zgodne z przepisami o pomocy państwa, co, niestety, można obserwować również w innych państwach członkowskich.

Słowa kluczowe: pomoc państwa dla banków, państwo jako prywatny uczestnik rynku.

Kody JEL: G21

Public money and state aid for banks. Case of Carige Banca

Summary

The main aim of this paper is to clarify circumstances where a member state could engage public money in rescue of ailing banks. It is explained that these funds cannot be directed to financial institutions that have financial problems because of their fault (ex. errors in management). They cannot neither be granted for institutions whose liquidation would not jeopardise the public interest. The main rules on rescuing banks are indicated that are embedded in the Directive on banks’ recovery and resolution.

Article provides examples when the state aid could be recognised by the European Commission as compliant with EU regulations. On the basis of information (mainly from the EC) analysis has been performed of cases when such rescue packages were accepted by the EC. It has been indicated that such acceptance was granted when a state acts according to market rules, i.e. when, for example, for a guarantee a state receives remuneration that would be accepted by a private investor.

A case of liquidated Carige Banca and efforts of the Italian government to rescue it have been described. Conclusions drawn on this base show that attempts of these activities are not always in line with EU regulations and that sometimes can be seen also in other member states.

Keywords: state aid for banks, state as a private market participant.

JEL Codes: G21

DOI: doi.org/10.34765/sp.0323.a08

Filip Czepło

Polish Photovoltaic Installation

Piotr F. Borowski

Vistula University

Analysis of legal, political, social and technical aspects concerning enterprises in the energy sector in the era of low-emission economy

Summary

The conducted research using the desk research method aimed to provide a detailed analysis of legal and political aspects influencing the operations of businesses in the energy sector. The scope of the study also included an evaluation of the state's policies, the formation of public-private partnerships, and mobilization of both individual consumers and entrepreneurs towards actions for energy security and the pursuit of a low-emission economy.

The research results revealed that issues related to energy security, climate protection, and greenhouse gas emission reduction are influenced by various factors. A key conclusion is that effective actions in these areas depend not only on diverse structural elements but also on the collaboration between the government, businesses, and individual consumers. Both individual consumers and entrepreneurs play a crucial role in the transformation process towards a secure and low-emission economy.

Legal aspects, such as emission regulations and energy security standards, prove to be significant in shaping the behavior of businesses. The impact of government policies, especially through the establishment of public-private partnerships, can significantly influence the effective achievement of goals related to energy and environmental protection.

Keywords: energy companies, energy policy, emission reduction, energy policy, energy security, low-emission economy, photovoltaic farms.

JEL Codes: Q2, Q4

Analiza aspektów prawnych, politycznych, społecznych i technicznych dotyczących przedsiębiorstw sektora energetycznego w dobie gospodarki niskoemisyjnej

Streszczenie

W przeprowadzonych badaniach, zastosowano metodę desk research, która miała na celu dostarczenie szczegółowej analizy aspektów prawnych i politycznych wpływających na działalność przedsiębiorstw w sektorze energetycznym. Zakres studium obejmował również ocenę polityki państwa, tworzenie partnerstw publiczno-prywatnych oraz mobilizację zarówno indywidualnych konsumentów, jak i przedsiębiorców do działań na rzecz bezpieczeństwa energetycznego i dążenia do gospodarki o zerowych emisjach.

Wyniki badań ujawniły, że kwestie związane z bezpieczeństwem energetycznym, ochroną klimatu i redukcją emisji gazów cieplarnianych są kształtowane przez różne czynniki. Kluczowym wnioskiem jest, że skuteczne działania w tych obszarach zależą nie tylko od różnorodnych elementów strukturalnych, ale także od współpracy między rządem, przedsiębiorstwami a indywidualnymi konsumentami. Zarówno indywidualni konsumenci, jak i przedsiębiorcy odgrywają kluczową rolę w procesie transformacji ku bezpiecznej i gospodarce o zerowych emisjach.

Aspekty prawne, jak regulacje dotyczące emisji i standardy bezpieczeństwa energetycznego, są istotne dla kształtowania zachowań przedsiębiorstw. Wpływ polityk rządowych, zwłaszcza poprzez tworzenie partnerstw publiczno-prywatnych, może znacząco wpływać na skuteczne osiągnięcie celów związanych z energią i ochroną środowiska.

Słowa kluczowe: przedsiębiorstwa energetyczne, redukcja emisji, polityka energetyczna, bezpieczeństwo energetyczne, gospodarka zeroemisyjna, farmy fotowoltaiczne.

Kody JEL: Q2, Q4

DOI: doi.org/10.34765/sp.0323.a09

Jolanta Załęczny

Akademia im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku

(filia Akademii Finansów i Biznesu Vistula)

Moc tkwiąca w słowach na przykładzie przemówień  Ignacego Jana Paderewskiego (studium przypadku)

Streszczenie

Paderewski – wybitny kompozytor, pianista oraz polityk – obdarzony był także talentem oratorskim. Dał temu wyraz w licznych mowach, świadomie operując całym bogactwem środków artystycznego wyrazu. Istotą artykułu jest zwrócenie uwagi na siłę przekazu słownego, na jego moc sprawczą w określonej sytuacji. Analiza treści i formy pozwoliła na wskazanie wykorzystanych przez Paderewskiego środków budujących przekaz i wpływających na emocje odbiorców. Rozbudowane porównania, plastyczne opisy, wyszukane epitety pobudzały wyobraźnie i zwiększały ekspresję tekstu. Mówca operował symbolami, odwoływał się do świadomości narodowej. Nie tylko muzyką, ale też słowem budował więź ze słuchaczami. Dzięki temu zapisał się w pamięci Polaków, kształtując świadomość narodową, budząc słowem patriotyzm i duchową więź z odradzającą się ojczyzną.

Słowa kluczowe: Paderewski, świadomość narodowa, przemówienie, patriotyzm.

Kody JEL: Y90

The power inherent in words on the example of Ignacy Jan Paderewski's speeches (case study)

Summary

Paderewski - an outstanding composer, pianist and politician - was also gifted as an orator. He expressed this in numerous speeches, consciously operating with a wealth of means of artistic expression. The essence of the article is to draw attention to the power of the verbal message, to its causal power in a specific situation. The analysis of content and form made it possible to indicate the means used by Paderewski to build the message and influence the emotions of the audience. Extended comparisons, vivid descriptions, sophisticated epithets stimulated the imagination and increased the expression of the text. The speaker operated with symbols, appealed to national consciousness. Not only with music, but also with words he built a bond with his listeners. Thanks to this, he went down in the memory of Poles, shaping national consciousness, awakening with words patriotism and spiritual bond with the revived homeland.

Keywords: Paderewski, national consciousness, speech, patriotism.

JEL Codes: Y90

DOI: doi.org/10.34765/sp.0323.a10

Juliusz S. Tym

Akademia Sztuki Wojennej

Obraz wojska w oczach społeczeństwa Poznania w pierwszych latach niepodległości w dokumentach proweniencji wojskowej

Streszczenie

Celem artykułu jest ukazanie obrazu wojska w odbiorze społecznym w garnizonie Poznań w latach 1919-1921, czyli pierwszych latach niepodległości. Oryginalność podejścia polega na zawężeniu obszaru badań do dokumentów proweniencji wojskowej, ponieważ problematyka ta jest znacznie łatwiejsza do uchwycenia w dokumentach wojskowych władz terytorialnych oraz dokumentach wojskowych władz garnizonowych niż w obecnie silnie rozproszonych i zdekompletowanych dokumentach cywilnych władz miasta Poznania. Pozytywny obraz wojska władze wojskowe kreowały poprzez organizację uroczystości wojskowych, udział w uroczystościach państwowych i religijnych, a także wielu przedsięwzięciach edukacyjnych lub kulturalnych. Udział wojska w uroczystościach przyciągał uwagę mieszkańców, a pozytywny efekt wzmacniały przekazy prasowe. Negatywny obraz wojska kreowali żołnierze łamiący przepisy dyscypliny wojskowej. Reakcją mieszkańców były skargi składane zarówno do magistratu, jak i władz wojskowych.

Słowa kluczowe: Poznań, siły zbrojne, społeczeństwo, wizerunek.

Kody JEL: N94

The image of the Army in the eyes of Poznań society in the first years of independence in documents of military provenance

Summary

The aim of the article is to show the image of the Army in the public perception of the Poznań garrison in the years 1919–1921, i.e. the first years of independence. The originality of the approach is narrowing the research area to documents of military provenance, because these issues are much easier to capture in military documents of territorial and garrison authorities than in the currently highly dispersed and incomplete civil documents of the Poznań city authorities. A positive image of the Army was created by the military authorities by organizing military ceremonies, participating in state and religious ceremonies, as well as many educational and cultural events. The military's participation in the celebrations attracted public attention, and the positive effect was reinforced by press articles. A negative image of the Army was created by soldiers breaking the rules of military discipline. The city's inhabitants reacted by submitting complaints to the city hall and the military authorities.

Keywords: Poznań, armed forces, society, image.

JEL Codes: N94

DOI: doi.org/10.34765/sp.0323.a11

Sławomir Bylina

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Zjawisko migracji Polaków w obliczu wybuchu drugiej wojny światowej.
Zarys problematyki

Streszczenie

Celem artykułu jest ukazanie perspektywy badawczej w zakresie zjawiska migracji okresu początku drugiej wojny światowej. Praca ukazuje poszukiwanie definicji migracji w zakresie środowiska powstania, czynników determinujących migrację, dobrowolności (legalności), czy aspektów trwania migracji (geograficzno-demograficzna, kulturowo-społeczna, historyczna, etyczna i aksjologiczna). Część merytoryczna podzielona została na trzy główne formy migracji, które określone charakterem migracji, podzielono na deportację rosyjską na wschód, wysiedlenia przez Niemców na zachód, oraz uchodźców wojennych. W publikacji zastosowano metodę historyczną, oraz metodę analizy i syntezy treści. W wyniku ustalenia głównych kierunków badawczych przyjęto zasygnalizowanie kierunków migracji Polaków w poszczególnych kierunkach świata z podziałem na konkretne kontynenty. Omówiono także podstawowe dane statystyczne dotyczące ilości oraz przynależność społeczeństwa polskiego z podziałem na wojskowych i cywili.

Słowa kluczowe: migracja, deportacja, przesiedlenie, uchodźca, społeczeństwo, bezpieczeństwo, wojna.

Kody JEL:  N94

The phenomenon of migration of Poles in the face of the outbreak of the Second World War. Outline of the problem

Summary

The aim of the article is to present the research perspective on the phenomenon of migration at the beginning of the Second World War. The paper shows the search for definitions of migration in terms of the environment of origin, factors determining migration, voluntariness (legality), or aspects of migration duration (geographical-demographic, cultural-social, historical, ethical and axiological). The substantive part was divided into three main forms of migration, which, defined by the nature of migration, were divided into Russian deportations to the east, displacements by Germans to the west, and war refugees. The publication uses the historical method, as well as the method of analysis and synthesis of the content. As a result of establishing the main research directions, it was assumed that the directions of migration of Poles in particular directions of the world were signalled, divided into specific continents. Basic statistical data on the number and affiliation of the Polish society divided into military and civilians are also discussed.

Keywords: migration, deportation, resettlement, refugee, society, security, war.

JEL Codes: N94

DOI: doi.org/10.34765/sp.0323.a12

Anna Grabowska-Siwiec

Badaczka niezależna

Praca informacyjna kontrwywiadu cywilnego w drugiej połowie lat 80. XX wieku i transformacji ustrojowej w Polsce

Streszczenie

Celem artykułu jest zaprezentowanie pracy informacyjnej kontrwywiadu cywilnego, tj. Departamentu II MSW w drugiej połowie lat 80. XX w. oraz podczas transformacji ustrojowej. Postawiono hipotezę badawczą – praca informacyjna kontrwywiadu była ważnym źródłem wiedzy dla decydentów sprawujących władzę zarówno w okresie końca PRL, jak i na początku istnienia III RP. W artykule wykorzystano metodę analizy dokumentów odnalezionych w zasobach archiwów IPN oraz wnioskowanie analogiczne dotyczące okresu pierwszych miesięcy działań UOP. Istotnym aspektem prezentowanej analizy jest usytuowanie tematyki i zakresu pracy informacyjnej kontrwywiadu na tle burzliwych wydarzeń geopolitycznych badanego okresu. Przyjęta metodologia pozwoliła na wskazanie: nowych, wcześniej nie podejmowanych przez kontrwywiad tematów, nowej formy przekazywanych danych, a także prób dostosowania wykształconych w okresie PRL form pracy informacyjnej do potrzeb nowych decydentów w III RP.

Słowa kluczowe: kontrwywiad, informacja, decydent.

Kody JEL: K19

Information work of civilian counterintelligence in the second half of the 1980s and the political transformation in Poland

Summary

The aim of the article is to present the information work of civilian counterintelligence - Department II of the Ministry of Internal Affairs in the second half of the 1980s and during the political transformation. A research hypothesis was formulated - the information work of counterintelligence was an important source of knowledge for decision-makers in power both at the end of the Polish People's Republic (PRL) and at the beginning of the Third Polish Republic (III RP). The article uses the method of analysing documents found in the resources of the IPN archives and analogous reasoning regarding the period of the first months of the UOP's activities. An important aspect of the presented analysis is the location of the subject matter and scope of information work of counterintelligence against the background of turbulent geopolitical events in the examined time period. The adopted methodology made it possible to identify: new topics not previously undertaken by counterintelligence, a new form of transmitted data, as well as attempts to adapt the forms of information work developed during the Polish People's Republic to the needs of new decision-makers in the Third Polish Republic.

Keywords: counterintelligence, information, decision-maker.

JEL Codes: K19

DOI: doi.org/10.34765/sp.0323.a13

Nr 2(75)/2023

Andrzej Doński

Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy

EFFICIENCY ISSUES IN POLAND’S RESEARCH INSTITUTES

Summary

The article aimed to specify the complexity of assessing the management’s efficiency of research institutes in Poland, in the context of the implementation of tasks resulting from their principal and ancillary activities, as well as other assignments commissioned by public administration authorities. The author attempted to clarify the concept of efficiency by reviewing the subject literature, to find a standard unit to assess research institutes' activities in terms of efficiency. The analysis carried out based on a literature review, taking into account the complexity of duties of the research institutes, showed that there was no ultimate typology of efficiency, as research establishments have been set up to carry out a broad range of tasks of an economic, social and scientific nature. For that reason, efficiency can be only assessed against the priority, principal, and commissioned tasks implemented by each institute.

Keywords: efficiency, efficiency analysis, efficiency categories, research institutes.

JEL Codes: D21, H11, I23, D61

PROBLEMATYKA EFEKTYWNOŚCI INSTYTUTÓW BADAWCZYCH W POLSCE

Streszczenie

Celem rozważań jest przybliżenie złożoności pomiaru efektywności zarządzania instytutów badawczych w Polsce w aspekcie realizacji zadań wynikających z działalności podstawowej, pomocniczej, jak również innych zadań zleconych przez organy administracji publicznej. Autor przybliża pojęcie efektywności dokonując przeglądu literatury łącząc to z próbą znalezienia wybranej jednostki pomiaru efektywności działalności instytutów badawczych. W wyniku analizy literatury oraz złożoności zadań realizowanych przez instytuty badawcze, autor wnioskuje, że nie ma jednoznacznej typologii efektywności, bowiem jednostki są powoływane w celu realizacji różnorodnych zadań o charakterze ekonomicznym, społecznym oraz naukowym. Tym samym efektywność każdego instytutu może być oceniana przez pryzmat priorytetowych oraz podstawowych i zleconych zadań.

Słowa kluczowe: efektywność, analiza efektywności, kategorie efektywności, instytuty badawcze.

Kody JEL: D21, H11, I23, D61

DOI: doi.org/10.34765/sp.0223.a01 

Sławomir Lewandowski

Akademia im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku (filia Akademii Finansów i Biznesu Vistula)

A critical analysis of the relationship between humans and "thinking machines".

Possible research questions in the context of institutional ethical interventions using the example of the European Union's "Ethics of Connected and Automated Vehicles"

Summary

The article proposes an analysis of ethical interventions made by European Union bodies in the form of ethical recommendations addressed to artificial intelligence (AI) developers – using the example of ‘Ethics of connected and automated vehicles’ issued by the European Commission. AI is a hitherto undefined precisely phenomenon involving automated data acquisition and processing. For the purposes of this article, AI is defined as a technology that enables machines to „learn from experience, adapt to new information and perform human-like tasks” (www16).

The proposed analysis would be semantic (examining the basic concepts used to justify interventions) and teleological (examining the intentions behind interventions). The recommendations addressed to AV developers and users, given the clearly defined scope included in the twenty theses, allow for a coherent analysis of the EU institutions attitude towards technology in its early stages of development.

Keywords: artificial intelligence, autonomous vehicle, ethics.

JEL Codes: O38

Krytyczna analiza relacji człowieka z „maszyną myślącą". Możliwe pytania badawcze w kontekście instytucjonalnych interwencji etycznych z wykorzystaniem przykładu Etyki pojazdów połączonych i zautomatyzowanych Unii Europejskiej

Streszczenie

Artykuł zawiera propozycję przeprowadzenia analizy interwencji etycznych podejmowanych przez organy Unii Europejskiej w formie rekomendacji etycznych kierowanych do twórców sztucznej inteligencji (SI) – na przykładzie dokumentu Etyka pojazdów zautomatyzowanych i połączonych wydanego przez Komisję Europejską. SI to dotąd niezdefiniowane precyzyjnie zjawisko obejmujące zautomatyzowane pozyskiwanie i przetwarzanie danych. Na potrzeby artykułu przyjęto jej definicję jako technologii umożliwiającej maszynom „uczenie się na podstawie doświadczeń, dostosowywanie się do nowych informacji i wykonywanie zadań podobnych do ludzkich” (www16).

Proponowana analiza miałaby charakter semantyczny (badanie podstawowych pojęć używanych do uzasadniania interwencji) oraz teleologiczny (badanie intencji stojących za interwencjami). Rekomendacje skierowane do twórców i użytkowników pojazdów autonomicznych (PA), biorąc pod uwagę jasno określony zakres zawarty w dwudziestu tezach, pozwalają na spójną analizę stosunku instytucji unijnych do technologii we wczesnych fazach jej rozwoju.

Słowa kluczowe: sztuczna inteligencja, pojazd autonomiczny, etyka.

Kody JEL: O38

DOI: doi.org/10.34765/sp.0223.a02

Maria Kocot

Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Artur Kwasek

Uczelnia Techniczno-Handlowa w Warszawie

Determinanty budujące zaufanie wśród pracowników organizacji w świetle badań własnych

Streszczenie

Zaufanie  odgrywa ogromną rolę we wszystkich aspektach działania organizacji. Niezwykle ważne jest zbudowanie zaufania wśród pracowników. Celem rozważań jest wykazanie i analiza determinant, które budują zaufanie wśród pracowników organizacji. Postawiono hipotezę, że polskie organizacje powszechnie biorą pod uwagę te determinanty przy wdrażaniu określonych strategii zarządzania. Aby zweryfikować tę hipotezę, w grudniu 2022 r. przeprowadzono badania ankietowe zgodnie ze standardami techniki CAWI na próbie 462 osób. Przeprowadzone badania pokazały, że w miejscu pracy ankietowanych praktykowanych jest szereg czynników, które umacniają zaufanie wśród pracowników organizacji. Najważniejsze z nich to kreowanie atmosfery zaufania i szczerości,  wspólne omawianie problemów i obaw na cyklicznie odbywających się zebraniach,  kształtowanie odpowiedniego systemu motywacyjnego i  partycypacja zatrudnionych w zarządzaniu organizacją. Badania wykazały również, że dużą rolę w budowaniu zaufania wśród pracowników pełnią czynniki motywacyjne.

Słowa kluczowe: zaufanie, organizacja, pracownicy, zasoby ludzkie, motywacja.

Kody JEL: O10 

Determinants building trust among employees of the organization in the light of own research

Summary

Trust plays a huge role in all aspects of an organization's operation. Therefore, it is extremely important to build such trust among employees. The aim of the article is to analyze the determinants that build trust among employees of the organization. It was hypothesized that these determinants are commonly used by Polish organizations. To verify this hypothesis, in December 2022, surveys were conducted in accordance with the CAWI technique standards on a sample of 426 people. The conducted research showed that a number of factors are practiced in the workplace of the respondents that strengthen trust among employees of the organization. The most important of them are creating an atmosphere of trust and honesty, jointly discussing problems and concerns at regular meetings, developing an appropriate incentive system, and employee participation in managing the organization. Research has also shown that motivational factors play an important role in building trust among employees.

Keywords: trust, organization, employees, human resources, motivation.

JEL Codes: O10

DOI: doi.org/10.34765/sp.0223.a03

Patrycja Tyborowska 

Akademia im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku (filia Akademii Finansów i Biznesu Vistula)

Analiza programów partii politycznych jako element badań nad genezą  prawa do informacji publicznej, społeczeństwa obywatelskiego i samorządności w Polsce

Streszczenie

W opracowaniu przedstawiono wyniki analizy programów partii politycznych uczestniczących w wyborach parlamentarnych w 1997 r. Badania materiałów archiwalnych zgromadzonych w Archiwum Partii Politycznych Polskiej Akademii Nauk zostały przeprowadzone w celu wykazania, czy problematyka dostępu do informacji publicznej, samorządności i partycypacji były istotnym elementem programów wyborczych. Artykuł został podzielony na trzy główne zagadnienia, a każde z nich omówiono z dwóch perspektyw – w ujęciu prawno-administracyjnym oraz polityczno-socjologicznym. Celem takiego założenia było porównanie, na ile tworzenie programów partii politycznych oraz zawartych w nich postulatów wynika z wymogów prawno-administracyjnych, a w jakim stopniu z sytuacji politycznej i społecznej danego kraju. Pierwsza część opracowania została poświęcona istocie programów partii politycznych  i ich roli w państwach demokratycznych. W drugiej części omówiono problematykę społeczeństwa obywatelskiego i dostępu do informacji w programach wyborczych w wyborach parlamentarnych 1997 r. Natomiast ostatnia część artykułu dotyczy pojęcia samorządności w badanych dokumentach programowych.

Słowa kluczowe: dostęp do informacji, partycypacja, programy wyborcze, programy partii politycznych.

Kody JEL: H7

Analysis of political party programs as part of research on the origins of the right to public information, civil society and self-government in Poland

Summary

The study presents the results of an analysis of the programs of political parties in the 1997 parliamentary elections. The research of the archival materials collected in the Archives of Political Parties of the Polish Academy of Sciences was carried out in order to show whether the issues of access to public information, self-government and participation were an important element of the election programs. The article was divided into three main issues, however, each of them was discussed from two perspectives - legal-administrative and political-sociological. Such an assumption was aimed at comparing to what extent the formation of political party programs and the demands contained in them are due to legal-administrative requirements, and to what extent to the political and social situation of a country. The first part of the study was devoted to the essence of political party programs and their role in democratic states. The second part of the paper discusses the issue of civil society and access to information in election programs in the 1997 parliamentary elections. The last section of the paper, meanwhile, deals with the concept of self-government in the surveyed program documents.

Keywords: access to information, participation, election programs, programs of political parties.

JEL Codes:  H7

DOI: doi.org/10.34765/sp.0223.a04

Milena Kindziuk

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego wobec wojny Federacji Rosyjskiej w Ukrainie w serwisie Katolickiej Agencji Informacyjnej. Case study

Streszczenie

Celem opracowania jest określenie stanowiska Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego (UKP PM) wobec wojny Federacji Rosyjskiej w Ukrainie na podstawie depesz w serwisie Katolickiej Agencji Informacyjnej (KAI) w pierwszym roku po agresji 24 lutego 2022 r. Badanie ma charakter studium przypadku. Posłużono się metodą badawczą jakościowej analizy zawartości treści oraz metodą analizy dyskursu prasowego. Podjęta analiza dowiodła, że z tekstów opublikowanych w serwisie KAI między 24 lutego 2022 r. a 24 lutego 2023 r. jasno wynika, że faktycznie UKP PM w pierwszym roku wojny nadal stanowił część Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej i w istocie aprobował wyrażane przez nią poparcie dla rosyjskiej agresji i zbrodni dokonywanych w Ukrainie. Przedstawiono dwuznaczne stanowisko i koniunkturalizm Onufrego, zaprezentowano również niejednolitą postawę Soboru UKP PM, a także ukazano dezaprobatę części biskupów i duchownych UKP PM wobec wojny, wskazując rozłam i kryzys tożsamościowy w UKP PM.

Słowa kluczowe: Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego (UKP PM), metropolita Onufry, Katolicka Agencja Informacyjna (KAI), wojna w Ukrainie.

Kody JEL: D74, Z12

The Ukrainian Orthodox Church of the Moscow Patriarchate towards the war of the Russian Federation in Ukraine on the website of the Catholic Information Agency. Case study

Summary

The aim of the article is to determine the position of the Ukrainian Orthodox Church of the Moscow Patriarchate (UOC-MP) towards the war of the Russian Federation in Ukraine on the website of the Catholic Information Agency (CIA) in the first year after the aggression on February 24, 2022. The research is a case study. The research method of qualitative content analysis and the press discourse analysis method were used. The analysis undertaken proved that the texts published on the CIA website between February 24, 2022 and February 24, 2023 clearly show that in fact the UOC-MP was still part of the Russian Orthodox Church in the first year of the war and in fact approved its support for Russian aggression and crimes committed in Ukraine. The ambiguous position and opportunism of Patriarch Onufriy were presented, the inconsistent attitude of the Council of the UOC-MP was also presented, and the disapproval of some bishops and clergy of the UOC-MP towards the war was shown, pointing to the split and identity crisis in the UOC-MP.

Keywords: Ukrainian Orthodox Church of the Moscow Patriarchate (UOC-MP), Patriarch Onufriy, Catholic Information Agency, war in Ukraine.

JEL Codes: D74, Z12

DOI: doi.org/10.34765/sp.0223.a05

Małgorzata Smoleń-Bojańczyk

Akademia Finansów i Biznesu Vistula

Kontrowersje związane z wyceną według wartości godziwej

Streszczenie

W dynamicznym i turbulentnym środowisku gospodarczym szczególnie istotną rolę pełni aktualna, rzetelna, kompletna i wiarygodna informacja. Wysoka jakość tej informacji przesądza o zmniejszeniu asymetrii informacyjnej jej użytkowników. Rachunkowość ma za zadanie taką informację przygotować i dostarczyć do zainteresowanych odbiorców.

We współczesnej rachunkowości funkcjonuje ogromna liczba regulacji księgowych (różne standardy rachunkowości). Po każdym kryzysie widoczna jest nasilona skłonność do wprowadzania nowych regulacji, ale to nie rozwiązuje podstawowych problemów zapewnienia dobrej jakości informacji ekonomicznej. Szczególne  problemy  wiążą  się jednak z wyceną aktywów i pasywów na podstawie wartości szacunkowych, w tym zastosowania wyceny według wartości godziwej. Jest to problem na tyle istotny, że  wymagał wprowadzenia nowych uregulowań na poziomie międzynarodowych regulacji z zakresu prawa bilansowego. Niniejszy artykuł jest próbą naświetlenia najważniejszych wątpliwości związanych z jakością informacji finansowej, a szczególnie zastosowanie metody wyceny według wartości godziwej i jej wpływu na jakość informacji finansowej.

Słowa kluczowe: wycena aktywów i pasywów, wartość godziwa, mark-to-market, standardy sprawozdawczości finansowej.

Kody JEL: A19

Controversies related to fair value measurement

Summary

In a dynamic and turbulent economic environment, current, reliable, complete and credible information plays a particularly important role. The high quality of this information reduces the information asymmetry of its users. Task of accounting is to prepare and deliver such information to interested recipients.

There are a huge number of accounting regulations in modern accounting (various accounting standards). After each crisis, there is an increased tendency to introduce new regulations, but this does not solve the basic problems of ensuring good quality and reliable economic information. However, particular problems arise with the valuation of assets and liabilities based on estimated values, including the use of fair value measurement. This problem is so important, that it required the introduction of new international regulations in the field of accounting law. This article is an attempt to highlight the most important doubts related to the quality of financial information, in particular the application of the fair value method and its impact on the quality of financial information.

Keywords: asset and liability valuation, fair value, mark-to-market, financial reporting standards.

JEL Codes: A19

DOI: doi.org/10.34765/sp.0223.a06

Mirosław BOJAŃCZYK

Akademia Finansów i Biznesu Vistula

WYCENA WARTOŚCI MAREK

Streszczenie

We współczesnym świecie wartości niematerialne i prawne odgrywają coraz większą rolę. Wartość marki można uznać za kluczową część wartości niematerialnych i prawnych każdej firmy. W artykule omówiono problemy związane z wyceną marek przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem przedsiębiorstw polskich. Przedstawiono m.in. wyniki wycen ponad 200 przedsiębiorstw według własnej metodologii.

W artykule zaprezentowano własną metodykę wyceny marki, obejmującą m.in. wykorzystanie metody DCF bazując na analizie sprawozdań finansowych, ankiet i danych giełdowych. W badaniu podkreślono złożoność wyceny marki, szczególnie w warunkach rosnącej niestabilności i dużej zmienności rynku.

Przeprowadzone badania prowadzą do wniosku, że nie ma jednej metody wyceny marki, którą można by uznać za metodę pozwalającą na obiektywną wycenę. Możliwe jest tu zastosowanie różnych metod i różnych założeń.

Słowa kluczowe: wycena marki, wartości niematerialne, wycena wartości firmy, wartość polskich marek.

Kody JEL: A19

Valuation of the company's brand

Summary

In modern world, intangible assets play an increasingly important role. The value of the brand can be considered a key part of the intangible assets of each company. The article discusses problems related to the valuation of enterprise brands, with particular emphasis on Polish enterprises. It presents, among others the results of valuations over 200 enterprises according to own methodology.

The article presents own methodology of brand valuation, which includes using the DCF method based on analysis of financial reports, surveys and stock exchange data. The study emphasizes the complexity of the brand's valuation, especially in conditions of growing instability and high market variability.

The conducted research leads to the conclusion that there is no one brand valuation method that could be considered a method that allows for an objective valuation. It is possible to use various methods and various assumptions.

Keywords: brand valuation, intangible assets, goodwill valuation, value of Polish brands.

JEL Codes: A19

DOI: doi.org/10.34765/sp.0223.a07

 Nr 1(74)/2023

Aleksandra Tołczyk

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Joanna Sozańska

Instytut Bezpieczeństwa i Rozwoju Międzynarodowego

Translator/Interpreter as Cultural Mediator in Law Enforcement setting. Case of Muslim migrants - Police and Border Guard officers’ encounter in Poland

Summary

Translators’ and interpreters’ social and cultural competences allow them to discuss encounters between law enforcement officers and Muslims and point out the weaknesses in these relations. The aim of the article is to explore the role of interpreters and translators as (inter)cultural mediators in Police/Border Guards’ encounters with Muslims. The study used qualitative methodology and semi-structured individual interviewing with six translators/interpreters to derive answers to the following research questions: What roles do interpreters and translators play as (inter)cultural mediators? What additional tasks do they perform? What is the experience of the interpreters and the translators with assisting the Police and the Border Guard officers during interactions with the Muslim population? What is the impact of the anti-Muslim sentiment and officers’ attitudes towards Islam on these contacts from the perspective of the responders?

Keywords: Police, Border Guard, Muslims, translation, cultural mediation.

JEL Codes: K14, Z12, Z19

Tłumacz jako mediator kulturowy. Studium relacji funkcjonariuszy polskiej Policji i Straży Granicznej z osobami wyznania muzułmańskiego

Streszczenie

Tłumacze, dzięki posiadanym kompetencjom społecznym i kulturowym, potrafią scharakteryzować relację funkcjonariuszy służb mundurowych z osobami wyznania muzułmańskiego i wskazać słabości tej relacji. Celem autorów artykułu jest zatem omówienie roli tłumaczy jako mediatorów kulturowych w relacjach funkcjonariuszy Policji i Straży Granicznej z muzułmanami. Badanie zrealizowano z wykorzystaniem metody jakościowej – indywidualnego wywiadu częściowo ustrukturyzowanego z sześcioma tłumaczami. W artykule zawarto odpowiedzi na następujące pytania badawcze: Jakie role odgrywają tłumacze jako (między)kulturowi mediatorzy? Jakie dodatkowe zadania wykonują? Jakie są doświadczenia tłumaczy w asystowaniu funkcjonariuszom Policji i Straży Granicznej w kontaktach z muzułmanami? Jaki jest wpływ nastrojów antymuzułmańskich i postaw funkcjonariuszy wobec islamu na te kontakty z perspektywy respondentów?

Słowa kluczowe: Policja, Straż Graniczna, muzułmanie,tłumaczenie, mediacje kulturowe.

Kody JEL: K14, Z12, Z19

DOI: doi.org/10.34765/sp.0123.a01

Maria Kocot

Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Artur Kwasek

Uczelnia Techniczno-Handlowa w Warszawie

Postawy studentów wobec nauki zdalnej w erze edukacji 4.0

Streszczenie

W artykule analizie poddano postawy studentów wobec nauki zdalnej jako komponentu edukacji 4.0. Zaprezentowano wyniki badań ankietowych, przeprowadzonych w 2021 r. w trzech uczelniach wyższych: Uczelni Techniczno-Handlowej im. H. Chodkowskiej w Warszawie (UTH), Akademii Finansów i Biznesu Vistula (VISTULA), Wyższej Szkole Bankowej (WSB). Próba badawcza liczyła 383 studentów. Dzięki wykorzystaniu współczynnika korelacji Pearsona wyznaczono zależność pomiędzy satysfakcją z nauki zdalnej a efektywnością realizacji procesu dydaktycznego za pomocą nauki zdalnej 

Przeprowadzone rozważania dały obraz najczęściej wykorzystywanych narzędzi używanych podczas nauczania zdalnego. Umożliwiły także ocenę stopnia satysfakcji z efektywności nauki zdalnej i przedstawienie preferencji wyboru prowadzenia zajęć w uczelniach wyższych. Przeprowadzane badania pokazały, że studenci pozytywnie oceniają efektywność przeprowadzonych zajęć zdalnych w okresie pandemii COVID-19, co znalazło potwierdzenie w przeprowadzonej korelacji Pearsona. 

Słowa kluczowe: nauka zdalna, edukacja 4.0, studenci, cyfryzacja.

Kody JEL: O10 

Students' attitudes towards distance learning as a component of education 4.0

Summary

The article aimed to analyze students' attitudes towards distance learning as a component of education 4 0. The article presents the results of a survey conducted in 2021 at three universities:

Helena Chodkowska University of Technology and Economics (UTH) and Vistula University in Warsaw (VISTULA), WSB Universities (WSB). The research sample consisted of 383 students. Thanks to the use of the Pearson correlation coefficient, the relationship between satisfaction with distance learning and the effectiveness of the teaching process using distance learning was determined

The conducted considerations gave a picture of the most frequently used tools used during distance learning. They also made it possible to assess the degree of satisfaction with the effectiveness of remote learning and to change the preferences for conducting classes at universities. The conducted research showed that students positively assess the satisfaction and effectiveness of remote classes conducted during the COVID-19 pandemic, which was confirmed by the Pearson correlation.

Keywords: remote learning, education 4.0, students, digitization.

JEL Codes: O10

DOI: doi.org/10.34765/sp.0123.a02

Daniel Matusiak

Uniwersytet SWPS w Warszawie

Michał Wenzel

Uniwersytet SWPS w Warszawie

Powstawanie wiejskiego ruchu społecznego (WRS) w świetle teorii mobilizacji zasobów. Analiza przestrzenna

Streszczenie

Działalność ruchu Agrounia analizujemy przy użyciu teorii mobilizacji zasobów. Zakładamy, że jednym z głównych zasobów wiejskich ruchów społecznych (WRS) jest charakter przywództwa, a czynniki strukturalne stanowią ważne ograniczenie w mobilizacji. Stosowaną metodą badawczą jest analiza wydarzeń o charakterze protestu (Protest Event Analysis). Ujęcie geograficzne pokazuje, że rozproszenie ludności wiejskiej stanowi ważne ograniczenie w mobilizacji. Dane geograficzne na temat protestów analizujemy na poziomach wojewódzkim i powiatowym. Swoje protesty Agrounia lokowała w punktach posiadających dwie cechy. Po pierwsze, musiały to być istotne miejsca z punktu widzenia szlaków komunikacyjnych. Po drugie, uczestnicy powinni mieć względnie blisko do miejsca akcji i jest to warunek wynikający ze strukturalnych możliwości mobilizacyjnych.

Słowa kluczowe: Agrounia, wiejski ruch społeczny, protest, analiza geograficzna.

Kody JEL: C31

The emergence of a rural social movement in the light of the resource mobilization theory. Spatial analysis

Summary

We analyse the activities of the Agrounia movement using the resource mobilization theory. Using Protest Event Analysis as research method we test the assumption that one of the main resources of rural social movements is the nature of leadership, and structural factors are an important constraint on resource mobilization. Geographical data on protests are processed on two levels of administrative divisions. Agrounia located its protests in locations with two features. First of all, they were important from the point of view of communication routes. Secondly, the participants, as a result of structural mobilization opportunities, live and work relatively close to the place of action.

Keywords: Agrounia, rural social movement, protest, geographical analysis.

JEL Codes: C31

DOI: doi.org/10.34765/sp.0123.a03

Dariusz Faszcza

Akademia im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku

USTANOWIENIE CYWILNEJ KONTROLI NAD WOJSKIEM POLSKIM W LATACH 1989-1997

Streszczenie

W artykule omówiono proces tworzenia politycznej kontroli nad Wojskiem Polskim w okresie od chwili desygnowania Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko prezesa Rady Ministrów w 1989 r. do momentu ustanowienia rozwiązań instytucjonalno-prawnych w postaci przyjęcia ustawy zasadniczej w kwietniu 1997 r. Wskazano jego kluczowe momenty na tle wydarzeń politycznych, które zachodziły w tym okresie w Polsce z wyeksponowaniem pomocy udzielonej władzom polskim przez czynniki zewnętrzne. Proces ten nie przebiegał bezkonfliktowo, a jego zakończenie w dużym stopniu było możliwe dzięki pomocy udzielonej przez rządy państw zachodnich i instytucji euroatlantyckich.

Słowa kluczowe: cywilna kontrola nad armią, Wojsko Polskie, Sojusz Północnoatlantycki.

Kody JEL: K19

ESTABLISHMENT OF CIVILIAN CONTROL OF THE POLISH ARMY IN 1989–1997

Summary

The article discusses the process of creating political control over the Polish Army in the period from the designation of Tadeusz Mazowiecki to the position of Prime Minister in 1989 until the establishment of institutional and legal solutions in the form of the adoption of the Constitution in April 1997. Its key moments against the backdrop of events are indicated that were taking place in Poland at that time, with emphasis on how the aid was provided to the Polish authorities by external factors. This process was not without conflicts, and its completion was possible to a large extent thanks to the help provided by the governments of Western countries and Euro-Atlantic institutions.

Keywords: civilian control of the military, Polish Army, North Atlantic Treaty Organization.

JEL Codes: K19

DOI: doi.org/10.34765/sp.0123.a04